جهان نما

[ویکی فقه] جهان نُما، کتابی جغرافیایی ، به زبان ترکی ، تألیف حاجی خلیفه (کاتب چَلَبی )، مؤلف کشف الظنون است.
حاجی خلیفه انگیزه تألیف کتاب جهان نما را، به ویژه ، جنگ کرت یا اَقْریطِش (در ۱۰۵۵) ذکر کرده است . وی تألیف کتابش را در ۱۰۵۸، آغاز کرد و نامش را جهان نما گذاشت ، اما پس از مدتی دست از تألیف آن کشید. این اثر نیمه تمام را به نام متن اول جهان نما یا جهان نما ی اول می شناسند.
مطالب جهان نمای اول
در جهان نمای اول ، توصیف ممالک از غرب ربع مسکون (اندلس ) و مغرب آغاز و به اقلیم روم (ممالک عثمانی )، شبه جزیره بالکان و دشتهای مجارستان ختم شده است . برای هر سرزمین درباره نام ، موقعیت و اوضاع جغرافیایی ، مراکز اداری و شهرهای عمده ، راهها و منازل ، تأسیسات و بناها و تاریخ شهرها، اطلاعاتی آورده شده و از این شیوه کمابیش در جهان نمای دوم نیز استفاده شده است (نیز رجوع کنید به ادامه مقاله ). حاجی خلیفه ، در صفحه پایانی جهان نمای اول ، نوشته است که ممالک روم ایلی ، بوسنی و مجارستان ، از فتوحات جدید عثمانیها بودند و مطالب راجع به آنها با استفاده از کتابهای قدیم و جدید نوشته شده است ، اما درباره آناطولی ، ولایات وندیک (ونیز)، پاپا (پاپ ) و فرانسه ، که زمانی جزو روم ایلی بودند، مطلب به اختصار نوشته خواهد شد و آنگاه جزایر مجاور اقیانوس اطلس ، که اقلیم چهارم را تشکیل می دهند، معرفی خواهند شد. آخرین شهری که در جهان نمای اول به آن پرداخته شده ، هاتوان (خطوان ) در مجارستان است . همه نسخه های شناخته شده جهان نما ی اول ناقص اند و معمولاً از فصل سوم (مبحث دریاها) شروع شده اند. هامر ـ پورگشتال، قسمت روم ایلی و بوسنی را از روی نسخه وین ــ که به گمانی به خط مؤلف است ــ در ۱۲۲۷/ ۱۸۱۲ به زبان آلمانی ترجمه کرده است .
مطالب جهان نمای دوم
حاجی خلیفه در ۱۰۶۵، تألیف جهان نما ی دوم را با ساختار و مندرجاتی متفاوت با جهان نمای اول آغاز کرد، اما با مرگ وی در ۱۰۶۷، این اثر نیز ناتمام ماند.
← قسمت اول
...