جبرتی عبدالرحمان

جَبَرتی، عبدالرحمان (۱۷۵۳ـ۱۸۲۵)
مورخ، زندگی نامه نویس، پزشک و ریاضیدان مصری. دل بستۀ تاریخ مصر بود و سه کتاب در این باب نوشت. تاریخ دورۀ فرانسه در مصر، شرح هفت ماه اول اشغال مصر به دست فرانسه است که به تأثیر از رویدادهای آن دوره نوشته شده است؛ مظهر تقدیس در زوال دولت فرانسه که شامل وقایع اشغال مصر از ژوئن ۱۷۹۸ تا دسامبر ۱۸۰۱ است؛ شگفتی های آثار در احوال و اخبار، که تاریخی جامع در سه جلد است، شامل حوادث تاریخی مصر از ۱۶۸۸ تا ۱۸۰۶ و تفصیل رخدادها پس از بیرون راندن فرانسه از مصر است؛ جلد چهارم، که بعداً منتشر شد، سال های ۱۸۰۷ تا ۱۸۲۱ را دربر می گیرد. جبرتی، که نخستین منادی نوزایی (رنسانس) مصر تلقی می شود، با صوفی گری و خرافات مخالف بود، امّا فرانسویان را نیز به ماده گرایی و انکار معاد و نبوت متهم می کرد؛ از همین رو، می توان او را اولین عربِ آگاه از روح انقلاب فرانسه و شعارهای آن دانست، اگرچه این شعارها را براساس شعائر اسلامی نفی می کرد. پس از اخراج از فرانسه و بازگشت به عثمانی، در شگفتی ها، علم، اخلاق و دستاوردهای فنی اروپا را ستود. سربازان عثمانی را به علت عدم رعایت حرمت جان آدمی نکوهید و آنان را با فرانسویان مقایسه کرد که سلیمان حلبی، قاتل کلبر را عادلانه محاکمه کردند.