سنتور

سنتور بر پایهٔ بررسی ها و پژوهش ها یکی از کهن ترین سازهای گستره ایران به شمار می رود؛ کهن ترین نشانه ای که از این ساز برجامانده، از سنگ تراشی های آشور و بابلیان ( ۵۵۹پیش از میلاد ) است. در این سنگ تراشی ها، صف تشریفاتی که به بزرگداشت آشور بانیپال بر پا شده، سازی که همانندی زیادی به سنتور دست ورزی دارد، در میان آن صف دیده می شود.
ابوالحسن علی بن حسین مسعودی ( مرگ به سال ۳۴۶ ه‍. ق ) تاریخ نگار نامدار و نویسنده نسک مروج الذهب در شرح اوضاع موسیقی در زمان ساسانیان، هنگام نام بردن از سازهای متداول موسیقی ساسانی، واژه سنتور ( سنطور ) را ذکر می کند. در کتب کهن و تألیفات ابونصر فارابی و ابن سینا نیز نام سنتور چند بار ذکر شده است.
عبدالقادر مراغه ای ساز یا طوفان را معرفی کرد که شبیه سنتور دست ورزی بود با این تفاوت که برای هر نت، تنها یک تار می بستند و با جابجا کردن خرک ها، آن را کوک می کردند.
نام سنتور در سروده ها منوچهری نیز آمده است:
سنتور، سازی کاملاً ایرانی است که برخی ساخت آن را به ابونصر فارابی نسبت می دهند که مانند بربط، ساز دیگر ایرانی بعدها به خارج برده شد.
برخی پژوهشگران بر این باورند که سنتور در زمان های بسیار دور از ایران به دیگر کشورهای آسیایی رفته است، چنان که امروزه گونه های مشابه این ساز در عراق، ترکیه، سوریه، مصر، پاکستان، هند، تاجیکستان، چین، ویتنام، کره، اوکراین و دیگر کشورهای آسیای میانه و نیز در یونان نواخته می شود.
شگفت نیست که چون نخستین پیانو به دست سرورالملک، سنتورنواز روزگار امیرکبیر رسید، در دم نواخته شد! او پس از دمی کار با این ساز گفت: این ساز روی دستگاه ماهور کوک شده است. وی همان روز ماهور را نواخت و پس از کوتاه زمانی آن را، کوک کرد به گونه ای که دستگاه شور را با آن نواخت و همین کوک ایرانی است که در این هنگام نیز روی پیانوی ایرانی انجام می گیرد. این کوک سرورالملکی نام دارد و واپسین دستگاه شور است که در کنار پرده های دلکش گرایلی خسروانی، آذربایجانی، گیلانی و گبری ( زرتشتی ) و کردی و جامه داران و… نواخته می شود!