فواره قطبی

فواره قطبی ( به انگلیسی: Polar jet ) پدیده ای است که اغلب در اخترشناسی مشاهده می شود و طی آن جریان هایی از ماده در راستای محور چرخش یک جسم فشرده به فضا پاشیده می شوند. این پدیده اغلب بر اثر برهمکنش های دینامیک در درون یک قرص برافزایشی به وجود می آید. وقتی که ماده در این فواره ها با سرعتی نزدیک به سرعت نور در فضا پخش می شود، به آن فواره نسبیتی می گویند. بزرگترین فواره های قطبی در کهکشانهای فعال مانند اختروش ها دیده می شوند. دیگر سامانه هایی که اغلب دارای فواره های قطبی هستند عبارتند از  : ستارگان متغیر فورانی، دوتایی های پرتو ایکس و ستارگان تی ثوری. از برهمکنش فواره های قطبی با ماده میان ستاره ای منجر به پیدایش اشیای هربیگ - هارو می شود.
گرچه هنوز چگونگی شکل گیری و انرژی فواره های قطبی تا حدود زیادی ناشناخته مانده است، اما دو پندار غالب در مورد منشا این فواره ها جسم مرکزی ( مانند سیاهچاله ) و قرص برافزایشی هستند. فواره های قطبی نزدیکترین سازه به کرمچاله ها هستند که توسط انیشتین پیش بینی شده بود ، به نظر میرسد در فواره های قطبی به جای جذب به سمت سیاهچاله ، عمل دفع با سرعت زیاد در حال وقوع است و اگر شما به طور اتفاقی با یک فضاپیمای محکم در آنجا قرار بگیرید میتوانید در زمانی بسیار کم به نقاط دور دست سفر کنید ، این شبیه موج سواری خواهد بود
فواره های نسبیتی ( به انگلیسی: Relativistic jet ) فواره های بسیار قدرتمندی[ ۱] از پلاسما هستند که از جرم های سنگینی که گمان می رود در مراکز کهکشانهای فعال همچون کهکشانهای رادیویی و اختروش ها وجود داشته باشند، فوران می کنند. طول آن ها ممکن است به چندین هزار[ ۲] یا حتی چند صد هزار سال نوری برسد. [ ۳] فرضیه موجود این است که پیچش میدان های مغناطیسی در قرص برافزایشی سرریز مواد را به موازات محور چرخش مرکزی جسم در می آورد . هنگامی که شرایط مناسب باشد، از هر طرف قرص برافزایشی فواره ای سر می زند. مکانیک ایجاد فواره ها[ ۴] [ ۵] و ترکیبات[ ۶] آن ها هنوز در جوامع علمی محل بحث و تردید است.