اوکْراین (Ukraine)
اوکْراین
اوکْراین
موقعیت. جمهوری اوکراین در اروپای شرقی و در ساحل شمالی دریاهای آزوف۱ و سیاه۲ جای دارد. کشور بلاروس (روسیۀ سفید) از شمال، روسیه از شمال شرقی و شرق، دریای آزوف و دریای سیاه از جنوب، مولداوی و رومانی از جنوب غربی، و مجارستان، اسلوواکی، و لهستان از غرب آن را در میان گرفته اند. این کشور ۶۰۳,۷۰۰ کیلومترمربع مساحت دارد و شهر کیِف۳ پایتخت آن است.سیمای طبیعی. اوکراین که از پرجمعیت ترین و پیشرفته ترین جمهوری های
اتحاد جماهیر شوروی پیشین است،
استپ پهناور و نسبتاً همواری است که به وسیلۀ رودخانه هایی چون دنیپر۴، بوگ۵، دنیستر۶، اینگول۷، وُرسکلا۸، دونتس۹، تِتِرِف۱۰، دیسنا۱۱، پریپت۱۲، زبروچ۱۳ و بسیاری رودهای دیگر قطع و زهکشی شده است. تپه های دونتس۱۴ که حوضۀ معدنی و
صنعتی دونتس را در خود جای داده است در شرق؛ فرابوم آزوف۱۵، با بلندی ۳۲۵ متر، در شمالِ دریای آزوف؛ کوه های کریمه۱۶، با بلندی ۱,۲۵۹ متر در شبه جزیرۀ کریمه۱۷؛ فرابوم
دنیپر در نواحی مرکزی؛ تپه های والهینیا۱۸ در مرزهای شمال غربی؛ و بالاخره کوه های کارپات۱۹ در غرب، ناهمواری ها و برجستگی های مهم این سرزمین را تشکیل می دهند و بلندترین نقطۀ این کشور با نام کوه هووِرلا۲۰، با ارتفاع ۲,۰۶۱ متر، در غرب کشور و در ۳۵کیلومتری جنوب شرقی شهر لویف۲۱ جای دارد. رودخانۀ دنیپر که سومین رود بزرگ قارۀ اروپا و بزرگ ترین رودخانۀ اوکراین است همراه با ریزاب های فراوان خود نواحی مرکزی کشور را مشروب می کند و پس از عبور از چند سد و تشکیل دریاچه های مصنوعی چندی مانند دریاچه های کیف، کانیف۲۲، کرِمنچوک۲۳، دنیپر، و کاخوفکا۲۴ در ۱۵ کیلومتری جنوب غربی شهر خرسون۲۵ به دریای سیاه می ریزد. علاوه بر دریاچه های مزبور، حدود ۳هزار دریاچه و باتلاق که کلاً سه درصد از مساحت کشور را شامل می شوند، در این سرزمین وجود دارد. کرانه های جنوبی کشور را بریدگی ها و خورها و خلیج ها و شبه جزیره های متعددی تشکیل داده که دریای آزوف، شبه جزیرۀ کرچ۲۶، شبه جزیرۀ کریمه، خلیج کارکینیت۲۷، و دماغۀ تارخانکوت۲۸ را از آن جمله باید محسوب داشت. کشور اوکراین، دومین کشور وسیع اروپا، پس از روسیه، از ۲۴ استان تشکیل شده و علاوه بر کِیف، خارکوف۲۹، دنیپروپتروفسک۳۰، دونتسک۳۱، اودسا۳۲، زاپاریژیه۳۳، لویف، کریویریک۳۴، ماریوپول۳۵، لوهانسک۳۶، و میکولایف۳۷ ازجمله شهرهای مهم آن هستند. اوکراین دارای چهارفصل متمایز است؛ زمستان های آن سرد و پربرف و
باران است و تابستان هایش گرم و آفتابی، و بهار و پاییزش ملایم و مطبوع است. نواحی جنوبی شبه جزیرۀ کریمه اقلیم مدیترانه ای دارد و میزان بارندگی آن از شمال به جنوب کاهش می یابد و در کوه های
کارپات به بیشترین حد خود (۱,۵۰۰ میلی متر) می رسد. میانگین دمای شهر
کیف در دی ماه ۶ـ درجۀ سانتی گراد و در تیر ماه بیست درجۀ سانتی گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۵۵۴ میلی متر می رسد. بیشتر جنگل های اوکراین، که مساحتشان۹.۲میلیون هکتار است، در جنوب و جنوب غربی و نیز در کوه های کارپات و کوه های کریمه قرار دارند و نواحی شمالی اغلب از باتلاق و بیشه زارهای پراکنده پوشیده است. دیگر نواحی را استپ های بدون درخت فرا گرفته و پوشش آن به گیاهان فصلی منحصر است و گوزن، آهو، گراز، خرسِ قهوه ای، گرگ، روباه، گوسفند، وحشی و انواع پرنده حیات وحش آن را تشکیل می دهند.
اقتصاد. هوای خوب، آب فراوان، و خاک مرغوب موسوم به چرنوزم۳۸ (خاک سیاه) اوکراین پیشین را به انبار غلّه اتحاد جماهیر شوروی سابق مبدّل کرده بود و نیمی از نیازهای
کشاورزی کشور پهناور شوروی را تأمین می کرد. این وضعیت هنوز کمابیش باقی است و غلّات، چغندرقند، پنبه، تنباکو، فرآورده های دامی و لبنی، و شیلات محصولات کشاورزی آن را تشکیل می دهند. معادن وسیع آهن، منگنز،
زغال سنگ این کشور، به ویژه در حوضۀ دونتس، معروف است و ذخایر نفت و
گاز ناحیۀ کارپات و کریمه و دونتس نیز درخور توجه است. تولید نفت خام اوکراین سالانه حدود ۴میلیون تن و گاز طبیعی آن حدود ۱۷میلیارد متر مکعب است و ذخیرۀ گاز طبیعی آن رقمی برابر ۱,۱۲۰میلیارد متر مکعب را نشان می دهد. تولید نیروی الکتریسیتۀ این کشور ۱۸۰میلیارد کیلو وات ساعت است و سرانۀ مصرفی آن به ۲,۳۶۰ کیلووات ساعت می رسد. تولید
فولاد خام، شمش و ورق های آهن و فلزات دیگر، سیمان، کود، شکر، الیاف مصنوعی، سیگار، کفش، یخچال و فریزر، خودرو، هواپیما، و تراکتور بخشی از فعالیت های صنعتی آن را تشکیل می دهند.
حکومت و سیاست. نوع حکومت اوکراین جمهوری چند حزبی با یک نهاد قانون گذاری است. پارلمان آن با نام شورای عالی از ۴۵۰ عضو منتخب مردم تشکیل شده است که برای یک دورۀ چهار ساله انتخاب می شوند.
رئیس جمهور در رأس امور قرار دارد و دورۀ ریاست جمهوری پنج سال است.
مردم و تاریخ. جمعیت اوکراین حدود ۴۵,۷۰۶,۱۲۶ نفر است (۲۰۱۱)و تراکم نسبی آن به۷۵.۷ نفر در کیلومتر مربع می رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۰.۸ـ درصد است و اوکراینی ها ۷۳ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می دهند. اکثر مردم آن مسیحی اند و۶۷.۲ درصدشان در شهرها زندگی می کنند و زبان رسمی آنان اوکراینی است. میانگین امید به زندگی در اوکراین ۷۰ سال است و۹۹.۶ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. اوکراین از قرن ۴م مسکن اسلاوها بوده است و شهر کیف در قرن ۹م ساخته شده است. شهر مزبور در قرن های ۱۰ تا ۱۱م پایتخت دولت قدرتمند وارانگیان۳۹ بود و در قرن ۱۳م به تصرف تاتارها درآمد و تحت استیلای باتوخان مغول قرار گرفت. مغولان شبه جزیرۀ کریمه را تصرف کردند و خانات کریمه را برپا داشتند. همزمان بخشی از اوکراین به تصرف لهستان و لیتوانی درآمد. قزاق های اوکراینی، که حاصل آمیزش دهقانان اوکراینی با اقوام ترک بودند، در ۱۶۴۸ علیه لهستان قیام کردند و با روسیه علیه لهستان متحد شدند.
روس ها از این فرصت استفاده کردند و بر شهر کیف و حوضۀ دونتس استیلا یافتند. در ۱۷۷۲، اوکراین غربی به تصرف اتریش درآمد ولی کیف و
بخش اعظم اوکراین در تصرف روس ها باقی ماند. با سقوط روسیۀ تزاری، در ۱۹۱۷، و روی کارآمدن بلشویک ها، در ۱۹۲۲، این سرزمین با نام جمهوری سوسیالیستی اوکراین به یکی از جمهوری های تشکیل دهندۀ اتحاد جماهیر شوروی مبدّل شد. ایجاد فضای باز سیاسی از سوی میخائیل گورباچف، به انحلال حزب کمونیست اوکراین در ۱۹۹۱ انجامید؛ و کشور در ۲۴ اوت ۱۹۹۱ استقلال خود را اعلام کرد و به جامعۀ کشورهای مستقل مشترک المنافع پیوست.Sea of Azov Black Sea Kiev Dnieper Bug Dniester Ingul Vorskla Donets Teterev Desna Pripet Zbruch Donets Hills Azov Upland Crimean Mountains Crimean Peninsula Volhynian Hills Carpathian Mountains Hoverla Lviv Kaniv Kremenchuk Kakhovka Kherson Kerch Karkinit Tarkhankut Kharkov Dnipropetrovsk Donetsk Odessa Zaporizhzhya Kryvyy rih Mariupol Luhansk Mykolayiv chernozem Varangian
