اورارتو

اورارتوها
منابع آشوری نشانگر آن است که نطفه دولت اورارتو در ابتدا در اوایل سده ی 12 قبل از میلاد در مناطق شرقی کوه آغری ( آرارات)٬ در اطراف دریاچه گویچه ( سئوان ) در ارمنستان کنونی بسته شد. این دولت به همت قبایل اورارت شکل گرفته و بعدها با اتحاد اقوام هوری و سایبر دولت مقتدر اورارتو تشکیل شد. پایتخت آنها در ابتدا شهر آرزاسکون بود ولی بعدها ساردوی اول آن را به شهر هوری و آرمن نشین توشپا در کنار دریاچه وان انتقال داد.
مرزهای جغرافیایی اورارتو شامل مناطق اطراف دریاچه گویچه٬ شرق آناطولی و مناطق هوری ها در غرب دریاچه اورمیه بود. اورارتو ها همچنین در اوج قدرتشان دهه های طولانی مناطق تبریز٬ مرند٬ خوی٬ سراب و محال قاراداغ را نیز تحت سلطه خود داشتند. ( پروفسور ذهتابی٬تاریخ دیرین ترکان ایران ص 100) در آذربایجان کنونی اسامی بعضی از شهرها و مکان ها همان اسامی هستند که اورارتو ها به آن ها داده اند٬ برای مثال: اسم سه نفر از شاهان اورارتو ساردوری بود و هر سه به خاک ماننا لشکر کشی کرده ودر آنجا شهرها و قلعه هایی را ساخته بودند٬ قلعه ای که در جنوب تامارکیس ( تبریز) برای حفاظت آن ساخته شده بود اسم شاه اورارتو٬ ساردوری٬ بر آن گذاشته شده بود و امروزه آنجا "سرده ری" نامیده میشود. ( "م . ت . زهتابی"٬ تاریخ دیرین ترکان ایران٬ ص 103 )
در طی سده های 9 تا 7 ق . م آذربایجان بارها از طرف آشوری ها و اورارتو مورد حمله قرارگرفت. آشوری ها به جز قتل و غارت کاری دیگر نمی کردند و مردم آذربایجان همیشه در برابر استیلاگری و وحشیت آنان جانانه از سرزمین خود دفاع میکردند. اورارتو ها بیش از یک قرن بر بخش بزرگی از آذربایجان حکومت کردند و از آنجاییکه هم تبار با مردم آذربایجان بودند و با زبانی خویشاوند با زبان آنها صحبت میکردند لذا هچوقت در آنجا مثل یک اشغالگر و بیگانه عمل نکردند و مردم آذربایجان به آنها به چشم بیگانه نگاه نمیکردند. بعضی از شاهان اورارتو خیلی از شاهان محلی در آذربایجان را در مقابل آشوری ها یاری میکردند. در زمان روسای دوم٬ Aza آزا شاه ماننا٬ در قیامی حکومتی کشته میشود و روسای اول پسر او اولو سونو Ulu Suno را در رسیدن به حکومت یاری کرد و بعدا آن دو همراه با هیت ها و بابل بر علیه آشور متحد شدند. سارگون دوم شاه آشور برای جلوگیری از اتحاد آنها سریعا وارد عمل شد و در سال 717 ق . م کرکمیش پایتخت هیت ها را ویران کرد و بعد در سال 714 ق . م به ماننا، اورارتو حمله کرده و شهر های بسیاری را خراب کرد. سارگون دوم در کتیبه هایش از آبادانی بی نظیر آذربایجان در آن زمان ابراز شگفتی کرده است. اورارتو ها در پیشرفت و آبادانی آذربایجان خیلی تلاش کردند٬ آنها کارهای بزرگی در شهر سازی٬ کندن قنات و کانالهای آبیاری٬ راه سازی٬ رونق دادن کشاورزی و باغداری٬ درست کردن دریاچه های مصنوعی ( کئشیش گول یادگاریست از آنها ) و غیره انجام دادند و در تامین رفاه مردم خیلی موفق عمل کردند ("م .ت . زهتابی"٬ تاریخ دیرین ترکان ایران٬ ص 105).