جهش

جهیدن
۱-( اسم ) جستن جهیدن جست و خیز. ۲-( اسم ) سرشت طینت .
زاریدن یا آماده گریستن یا آمدن
[mutation] [زیست شناسی] تغییر ماندگار در مادۀ ژنی
[رایانه و فنّاوری اطلاعات] ← کلید جهش

[amorphic mutation,amorphic] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهشی که به تولید دِگرۀ اَریخت منجر می شود متـ . اَ ریخت1 amorph1

[mutator] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] ← ژن جهش افزا

[enhancer mutation] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] هریک از جهش هایی که در یک توالی افزایشگر رخ می دهد

[dominant negative mutation] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] ← جهش پادریخت

[somatic mutation] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهشی که در یاخته های غیرجنسی بدن رخ می دهد

[reverse mutation, back mutation] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهشی که باعث برگشت ژن جهشیافته به توالی نوکلئوتیدی اولیه میشود متـ . برگشت 2 reversion

[nonsense mutation] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهشی که در یک رمزه صورت می گیرد و آن را به رمزۀ پایان (stop codon) یا برعکس تبدیل می کند

[antimorphic mutation,antimorphic] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهشی که به تولید دِگره یا ژنی با عملکردی متضاد با ژن وحشی منجر می شود متـ . پادریخت1 antimorph1 جهش بارز منفی dominant negative mutation

[transversion mutation] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهشی که در آن یک باز پورین جانشین یک باز پیریمیدین میشود یا برعکس متـ . تراگشت transversion

[bud sport, bud mutation, sport] [کشاورزی- علوم باغبانی] نوعی جهش که در جوانه اتفاق می افتد و به تولید شاخه و گل و میوۀ متفاوت با گیاه مادر منجر می شود

[frame shift mutation, phase shift mutation, reading frame shift mutation] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهشی که چارچوب خواندن یک ژن را تغییر دهد

[silent mutation, silent site mutation] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهشی که در آن جانشینی یک نوکلئوتید در یک رمزه به تغییر در رُخ نمود نمیانجامد متـ . جهش هم معنا samesense mutation, synonymous mutation

[insertion mutation/ insertional mutation, addition mutation] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهشی که در آن یک یا چند نوکلئوتید وارد دِنا میشود

[missense mutation] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهشی که سبب تغییر رمزۀ یک آمینواسید به رمزۀ آمینواسیدی دیگر میشود و ممکن است به تولید پروتئینی غیرفعال یا ناپایدار منجر شود

[growth spurt] [تغذیه] دورۀ هشت تا بیست وچهارماهه در دورۀ بلوغ که در طی آن میزان رشد به حداکثر می رسد

[germinal mutation] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهش در یاخته های مولد یاخته های جنسی متـ . جهش رگۀ زایشی germ-line mutation

[mutagenesis] [زیست شناسی] القای جهش ژنی

[neomorphic mutation,neomorphic] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهشی که به تولید دِگره ای با فعالیت نو منجر می شود متـ . نو ریخت1 neomorph1

[transition mutation/ transitional mutation] [زیست شناسی-ژن شناسی و زیست فنّاوری] جهشی که در آن یک باز پیریمیدین جانشین پیریمیدینی دیگر یا یک باز پورین جانشین پورینی دیگر میشود متـ . هم گشت transition 2

(جَ یا جِ هِ) (اِمص .) جست و خیز.

۱. جست وخیز، جهیدن.
۲. طبیعت، سرشت، خلقت: چون آن بدجهش رفت نزدیک شاه / ورا دید با بند در پیشگاه (فردوسی۴: ۸/۳۶۱ حاشیه).
۳. (زیست شناسی) تغییر ناگهانی که در صفات و خصایص جانور یا گیاه رخ می دهد، موتاسیون: جهش ژنتیکی.

جهش (به فرانسوی: Mutation، موتاسیون)(به انگلیسی: Mutation، میوتیشن) یک تغییر ژنتیکی است که صفات زیستی بعضی از افراد یک گونه را تغییر می دهد. به عبارت دقیق تر، جهش ها تغییراتی در توالی دی ان ای هستند. جهش ها می توانند در هر ناحیه ای از دی ان ای رخ دهند.
Biologie moléculaire de la cellule by Lodish, Berk, Matsudaira et al. , Publisher: De Boeck & Larcier, chapitre 10: La structure moléculaire des gènes et des chromosomes, page ۴۲۴، ۳ème édition, ۲۰۰۵
در هر یک از فعالیت های سلولی نظیر فرایندهای همانندسازی، رونویسی، ترجمه، ترکیب مجدد یا نوترکیبی کروموزوم ها و بروز و ظهور اطلاعات ژنتیکی احتمال خطا و اشتباه وجود دارد.
در موارد نادر ممکن است تغییر خود به خودی در قسمتی از DNA رخ دهد. این تغییر که جهش نامیده می شود، ممکن است تغییر در رمز ایجاد نموده و به تولید یک پروتئین ناقص منجر شود. گاهی نتیجهٔ خالص به صورت تغییری در ظاهر فرد یا تغییری در یک شاخص قابل اندازه گیری موجود زنده، به نام ویژگی یا صفت مشاهده می گردد. طی فرایند جهش، یک ژن ممکن است به دو یا چند شکل متفاوت به نام الل تغییر یابد.
می توان جهش ها را بسته به این که چه تأثیری بر فنوتیپ موجود زنده وارد می کنند، به سه دسته تقسیم نمود:

جهش اسم مصدر از جَستن به معنی پریدن و جست وخیز است، که در کاربردهای مختلفی به کار می رود:
جهش (ژن شناسی)، تغییری ناگهانی در ژن موجود زنده
جهش (فیزیک) یا جِرک، تغییرات شتاب در زمان (مشتق دوم سرعت)

جهش (انگلیسی: Saltation) در زمین شناسی، به جابه جایی یک نوع خاص از ذره به وسیله سیالاتی مانند باد یا آب گفته می شود. این اتفاق زمانی رخ می دهد که مواد سست از یک بستر برداشته شده و قبل از اینکه به سطح برگردند، توسط جریان باد یا آب حمل می شوند. پدیده هایی مانند حمل سنگ ریزه از طریق رودخانه ها، حمل ماسه بر روی سطوح بیابانی، خاک بر روی مزارع، و برف بر روی سطوح صاف مانند شمالگان یا دشت های کانادا نمونه هایی از فرایند جهش به شمار می روند.
فرسایش بادی

جهش ایسلند شمالی (انگلیسی: North Icelandic Jet) یک جریان اقیانوسی عمیق است که در امتداد فلات قاره ایسلند جریان دارد. این جریان سرریز آب را روانه تنگه دانمارک کرده و به عنوان انشعابی از جریان گرینلند شرقی محسوب می شود. جهش ایسلند شمالی جریانی سرد است که در شمال ایسلند ابتدا به سمت غرب و سپس بین گرینلند و ایسلند در ژرفای ۶۰۰ متری به سمت جنوب غربی گردش می کند. جهش ایسلند شمالی جریانی عمیق و کم عرض (عرض تقریبی ۱۲ مایل) است و می تواند در هر ثانیه بیش از یک میلیون متر مکعب آب را جابه جا کند. وجود این جریان تا سال ۲۰۰۴ ناشناخته بود.

جهش ایمان (به انگلیسی: Leap of Faith) فیلمی محصول سال ۱۹۹۲ و به کارگردانی ریچارد پیرس است. در این فیلم بازیگرانی همچون استیو مارتین، دبرا وینگر، لولیتا داویدوویچ، لیام نیسون، لوکاس هاس، آلبرتینا واکر، میت لوف، فیلیپ سیمور هافمن، ام. سی. گینی، لاچانز، فیلیس سامرویل و تروا ایوانز ایفای نقش کرده اند.
۱۸ دسامبر ۱۹۹۲ (۱۹۹۲-12-۱۸)

جهش بدمعنی (انگلیسی: Missense mutation) در علم ژنتیک، نوعی جهش نقطه ای است که طی آن، تغییرِ تنها یک نوکلئوتید، سبب می شود تا رمز ژنتیکی به گونه ای عوض شود که یک اسید آمینهٔ کاملاً متفاوت (از آنچه قرار بود ساخته شود) به وجود آید. این جهش از نوع «تبادل غیرمترادف» (Nonsynonymous substitution) است.

جهش بزرگ (به انگلیسی: The Big Bounce) فیلمی است محصول سال ۲۰۰۴ و به کارگردانی جرج آرمیتاژ است. در این فیلم بازیگرانی همچون اوون ویلسون، مورگان فریمن، چارلی شین، سارا فاستر، گری سینایس، وینی جونز، بی بی نیوورتس، ویلی نلسون و هری دین استنتون ایفای نقش کرده اند.

جهش بزرگ به پیش عنوان یک برنامه اقتصادی - اجتماعی گسترده بود که در اقتصاد چین از اواسط سده بیستم آغاز شد. در سال ۱۹۵۸، مائو تسه تونگ رهبر چین، دورهٔ مشهور به جهش بزرگ به پیش را با اهداف غیر واقع بینانه برای افزایش دادن تولید صنعت شروع کرد.
تقریباً ۳۸ میلیون انسان در اثر گرسنگی و کار سنگین طی دورهٔ مشهور به جهش بزرگ به جلو جان خود را از دست دادند تا کشور بتواند از غرب پیشی گیرد. رژیم مائو در آن سال ها محصولات زراعی کشور را مصادره کرده و آن ها را به اروپای شرقی در برابر دریافت جنگ افزار و حمایت سیاسی صادر می کرد. مواد غذایی و پول همچنین برای حمایت از نهضت های ضد استعماری و کمونیستی به آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین ارسال می شد. به تبع آن مبارزه قدرت (انقلاب فرهنگی چین) در سال های ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۶ در حزب کمونیست چین شروع شد.
مائو در پاسخ به پیامدهای منفی این برنامه می گوید: «با این همه برنامه هایی که برای چین داریم شاید حتی نیمی از جمعیت چین جان خود را فدا کند، اگر نه نیم شاید یک سوم، یا یک دهم - ۵۰ میلیون انسان - اما شما نمی توانید وقتی انسان ها می میرند بیائید و مرا سرزنش کنید» .

جهش بی معنی (انگلیسی: Nonsense mutation) در علم ژنتیک، نوعی جهش نقطه ای در توالی دی ان ای (DNA) است که سبب می شود یک «کدون خاتمه زودرس» در رونویسی آران ای پیام رسان (mRNA) ایجاد شود. به این «کدون خاتمه زودرس»، «کدون بی معنی» هم می گویند و نتیجهٔ نهایی آن است که یک پروتئین ناقص، کوتاه شده و فاقد عملکرد به وجود می اید.
این جهش ژنی با «جهش بدمعنی» متفاوت است که طی آن، تعویض ۱ نوکلئوتید، سبب می گردد اسید آمینه ای کاملاً متفاوت ساخته شود.
برخی اختلالات ژنتیکی همچون تالاسمی و دیستروفی ماهیچه ای دوشن در اثرِ جهش های بی معنی ایجاد می شوند.

در ژنتیک، جهش پایه گذار یا جهش بنیانگذار به جهشی می گویند که در دی ان آ یک یا چند تن از پایه گذاران یک جمعیت شناخته شده ای رخ دهد. جهش های پایه گذار با دگرگونی در دی ان آ پایه گذاران جمعیت آغاز می شوند و می توانند به نسلهای دیگر آن ها هم برده شوند.

جهش پذیرفته نقطه ای (Point accepted mutation یا PAM یا Percent Accepted Mutation) یک مجموعه از ماتریسها برای نمره دهی به هم ترازی توالی ها است. مارگارت دی هاف ماتریس PAM را در سال ۱۹۷۸ بر مبنای ۱۵۷۲ جهش مشاهده شده در ۷۱ خانواده باپروتئن های بسیار مرتبط معرفی کرد. هر ماتریس در سطرها و ستون های خود ۲۰ آمینواسید دارد و هر درایه از ماتریس احتمال جایگزینی یک آمینواسید با دیگری را مشخص می کند. این نوع ماتریس ها را به طور کلی ماتریس های جایگزینی می نامند.
هم ترازسازی توالی
بلوسام
این ماتریس در بیوانفورماتیک برای به دست آوردن ماتریس نمره دهی جهت ارزیابی شباهت دو دنباله به کار می رود. برای مثال احتمال ۱۸ درصدی جایگزینی آرژنین با لیسین در این ماتریس امتیاز ۳ را به همراه خواهد داشت. در محاسبات فرکانس ظهور آمینواسیدها و مقادیر احتمالات از روی دنباله های شناخته شده به دست می آید.
ماتریس های PAM مفهوم مدل زنجیره مارکوف در جهش پروتئین را تداعی می کنند. ماتریس های PAM عادی سازی شده اند، برای مثال ماتریس PAM۱ احتمال جایگزینی هایی را نشان می دهد که یک جهش نقطه در هر ۱۰۰ آمینو اسید را تجربه کرده اند. جهش ها ممکن است هم پوشانی داشته باشند، در ماتریس PAM۲۵۰ باید در هر ۱۰۰ آمینواسید ۲۵۰ جهش دیده شود اما تاکنون ۸۰ جهش مؤثر دیده شده است.

در ژنتیک، بسامد جهش های جدید در یک ژن یا اندامگان در مدت زمانی خاص، آهنگ جهش نامیده می شود. آهنگ جهش مقدار ثابت یا محدودی ندارد. وقتی آهنگ جهش در انسان افزایش می یابد، احتمال ابتلا به بیماری های خاصی نظیر سرطان زیاد می شود. اطلاعات در مورد آهنگ جهش در فهمیدن آینده ی این گونه بیماری ها حیاتی است .
آهنگ جهش در گونه های مختلف یا حتی نواحی مختلف ژنوم یک گونه ی خاص متفاوت است. آهنگ جهش در یوکاریوت های تک سلولی و در باکتری ها حدود ۰/۰۰۳ به ازای هر ژنوم در هر همانندسازی هست. بالاترین آهنگ جهش مربوط به ویروسها است که به ازای هر ژنوم در هر همانندسازی، ۱ است.

تمساح ۲: جهش (انگلیسی: Alligator II: The Mutation) فیلمی در ژانر علمی–تخیلی به کارگردانی جان هس است که در سال ۱۹۹۱ منتشر شد.
۱۸ دسامبر ۱۹۹۱ (۱۹۹۱-12-۱۸)

در ژنتیک، فرکانسِ جهش های جدید در یک ژن یا ارگانیسم در یک مدت زمان خاص، نرخ جهش نامیده می شود. نرخ جهش مقدار ثابت یا محدودی ندارد. وقتی نرخ جهش در انسان افزایش می یابد، احتمال ابتلا به بیماری های خاصی نظیر سرطان زیاد می شود. اطلاعات در مورد نرخ جهش در فهمیدن آینده ی این گونه بیماری ها حیاتی است .
نرخ جهش در گونه های مختلف یا حتی نواحی مختلف ژنوم یک گونه ی خاص متفاوت است. نرخ جهش در یوکاریوت های تک سلولی و در باکتری ها حدود ۰/۰۰۳ به ازای هر ژنوم در هر همانندسازی هست. بالاترین نرخ جهش مربوط به ویروس ها است که به ازای هر ژنوم در هر همانندسازی، ۱ است.

کلید جهش یا تب (به انگلیسی: Tab مخفف tabulator key یا tabular key به معنای «کلید جدول ساز» یا «کلید جدولی») کلیدی روی صفحه کلید است که برای بردن مکان نما به توقف گاه بعدی جهش استفاده می شود.

جَهِش (mutation)
در زیست شناسی، هرگونه تغییر در ژن ها، براثر تغییر در مادۀ وراثتی موجودات زنده (دی اِن اِی). این تغییر ممکن است در ژن یا در بخش هایی از کروموزوم ها صورت گیرد. در فرآیند همانندسازی دی اِن ای ، که پیش از تقسیم یاخته ای رخ می دهد، دو رشتۀ دی اِن اِی از هم باز می شود و رشته های جدید دربرابر رشته های قدیمی ساخته می شوند. به سبب نحوۀ ویژه جفت شدن بازها، اطلاعات وراثتی دقیقاً دو برابر می شوند. با این حال، به ندرت اشتباهی رخ می دهد و توالی بازها تغییر می کند. اگر چنین تغییری صورت گیرد، توالی اسیدهای آمینه در پروتئین تغییر می کند و این امر مادۀ خام تکامل است. پیامدهای جهش متفاوت اند. به علت تکرار رمز ژنتیکی، بسیاری از جهش ها هیچ اثری بر عملکرد دی اِن اِی، که ساختار پروتئین ها را تعیین می کنند، ندارند. براثر جهش، ممکن است یک پروتئین تولید نشود یا تولید بشود ولی عملکردی غیرطبیعی داشته باشد یا کاملاً فعال باشد. برخی جهش های نادر عملکرد موجود زنده را بهبود می بخشند و بنابراین با انتخاب طبیعی۱ برگزیده می شوند. میزان جهش براثر مواد شیمیایی خاص و پرتوهای یوننده۲ افزایش می یابد. جهش های معمول با حذف یا اضافه شدن یک باز (از واحدهای شیمیایی دی اِن اِی) صورت می گیرند و جهش های نقطه ای۳ نامیده می شوند. جهش های بزرگ تر شامل حذف قطعه ای از دی اِن اِی یا وارونگی آن روی همان دی اِن اِی اند. همۀ جهش ها بر موجود زنده اثر نمی گذارند، زیرا اطلاعات ژنتیکی مکرری وجود دارد که در صورت حذف یک باز، آن را جبران می کنند. اگر جهش دی اِن اِی در فرآیند ترجمه به پروتئین هم «ترجمه شود»، ممکن است در محل های غیر فعال پروتئین قرار گیرد و هیچ اثر آشکاری در ساختار یا عملکرد موجود زنده نشان داده نشود. چنین تغییری جهش خنثی۴ نام دارد. این گونه جهش ها ممکن است به مرور در موجودات زنده جمع شوند و در مطالعات ساعت مولکولی۵ اهمیت دارند. برخی جهش ها بر ژن هایی اثر می گذارند که در تولید پروتئین یا ایجاد بخش های فعال آن نقش دارند و غالباً چنین جهش هایی اثری مرگبار دارند.Natural SelectionPoint MutationsNeutral mutationMolecular Clock

موتاسیون

خیز

موتاسیون

رستو

تغییر ، دگرگونی ، جهش ، تحول ، شورش ، تغییر ناگهانی ، انقلاب

جهش ، وحشت زدگی

طاق ، سردابه ، گنبد ، جهش

شادی ، جست و خیز ، جهش

ترقی ، طفره ، خیز ، پرش ، جهش ، افزایش ناگهانی

خیز ، جهش ، حمله ناگهانی ، سخمه ، پرتاب ناگهانی ، پیشروی ناگهانی

جهش ، جنبش تند و ناگهانی ، کوشش ناگهانی و کوتاه ، خروج ناگهانی

یورش ، جهش ، پرتاب ، حمله با چنگال ، در حال خیز ، گرده نقاش ، خاکه ذغال ، در حال حمله با چنگال

تغير , زيادة , ضفيرة , فاجي , قفزة , مدفن , نبات الکبر

طائرة

ضفيرة

تدفق , ربيع , زيادة

هزج