حمدالله مستوفی

خواجه احمد بن ابی بکر قزوینی یکی از مشاهیر مورخان است

حمد الله بن تاج الدین ابی بکر بن (ا)حمد بن نصر مستوفی که نام او را «حمد» هم ذکر کرده اند. وی تاریخ نویس و وزیر بودند.
شرح حال مؤلف و آخرین اثر او از احوال حمد الله مستوفی جز همان مختصری که خود او در آثارش بطور پراکنده بدست داده و نیز بجز بعضی از اشارات و مطالب جزئی دیگر که در آثار نویسندگان متاخر آمده است، اطلاع بیشتری در دست نیست. بخشی از این اطلاعات را ابتدا مستشرقین اروپایی جمع آوری و منتشر کردند که مدت ها مورد استناد محققان بود. سپس محمد دبیر سیاقی در مقدمه بخش جغرافیایی «نزهت القلوب» و عبد الحسین نوائی در مقدمه «تاریخ گزیده» و وارد در رساله خود مطالب دیگری بدان افزودند. در اینجا برای احتراز از تکرار، از ذکر آن مطالب به صورت مشروح خودداری کرده، و فقط به آوردن چند نکته بر اساس منابعی که در دسترس بود، بسنده می شود: در مورد شرح حال مستوفی و آثارش بنگرید به:: . . ، ۳۹- ۱۹۲۷، ۱۸۷۹، ۳- ۱. ۲۸۳۳. . ۲۶۳. ، ۱۷۴- ۱۷۲. ، ۱۸۹۵. : ،: . ،، ۲- ۱... ۲۳۶. ، ۲. . ۱۹۰۴- ۱۸۹۶: . . --) ۱۹۱۰/. ۱۰۷. ، (. ،،: . . : ۱۹۲۰ ۱۰۰- ۸۷. ، (۱۵۰۲- ۱۲۶۵..) - ۵۹۸. ۱۶۸، ۱۶۰. ، ۱۹۵۹- مقدمه عبد الحسین نوائی بر «تاریخ گزیده» (وارد در رساله خود، ص ه. یب). ۱۹۵- ۱۸۵. ، ۱۹۸۹،. . ۷۹- چارلز ملویل (.) ، نیز بنگرید به مقاله ای که در مورد شرح حال مستوفی و آثار او برای «دانشنامه ایران» نوشته است؛ این مقاله در دست چاپ است.
معرفی اجمالی
حمد الله بن تاج الدین ابی بکر بن(ا) حمد بن نصر مستوفی که نام او را «حمد» هم ذکر کرده اند، اصلا از مردم قزوین و ساکن آنجا بود. از سال تولد او اطلاع دقیقی در دست نیست، مگر اشاره هایی که وی در همین کتاب «ظفرنامه» به سن خود کرده است. بنا بر اشاره مؤلف، او تالیف «ظفرنامه» را در چهل سالگی آغاز کرد و این کار پانزده سال طول کشید و در سال ۷۳۵ هجری به پایان رسید، یعنی متولد حدود سال ۶۸۰ هجری بوده است. نتیجه ای که محققان تا به حال از این چند نکته گرفته اند، اینست که سال ۶۸۰ هجری و یا کمی پیشتر از آن را باید سال تولد وی دانست. مستوفی، همان طور که در پایین نشان داده خواهد شد، ظاهرا عمده مطالب «تاریخ گزیده» را به صورت پیشنویس منثوری برای به نظم کشیدن «ظفرنامه» تهیه کرده بوده است، بنابر این به احتمال زیاد کار تکمیل و تالیف نسخه نهایی «تاریخ گزیده» نباید بیش از یکی دو سال طول کشیده باشد. به هر حال چون از مدت تالیف «تاریخ گزیده» بی اطلاعیم و نیز مشخص نیست که آیا این مدت در طی این پانزده سال قرار دارد یا نه، لذا چاره ای نداریم جز اینکه از سال ۷۳۵ هجری که تالیف «ظفرنامه» خاتمه یافته، پانزده سال به عقب برگردیم، یعنی به سال ۷۲۰، و سپس از این تاریخ چهل سال- یا یکی دو سال بیشتر- به پایین، یعنی به سال ۶۸۰ و یا حدود سال ۶۷۸/ ۶۷۹ هجری برویم و آن را سال تولد او به حساب آوریم (مقایسه شود پایین، ۱۳).
خانواده حمدالله

حمدالله، یا حمد بن تاج الدین ابی بکر بن حمد بن نصر مستوفی قزوینی، نام کامل جغرافی دان، مورخ، شاعر و نویسنده ایرانی قرن هشتم است.
کتاب مرجع شناسی و شناخت خدمات مرجع: نوشته دکتر نورالله مرادی
حمدالله مستوفی
مشاهیر قزوین، مهدی نورمحمدی، چاپ سوم 1389.
نزهت القلوب - تاریخ گزیده
وی از خاندان مستوفیان قزوین است که مدت ها متصدی حکومت آن شهر بودند. پدر حمدالله و نیز خود او با عنوان «مستوفی» در دستگاه ایلخانان خدمت می کردند و حمدالله خود از نزدیکان خواجه رشیدالدین فضل الله بود و پس از او نیز همچنان سمت خود را در کارهای دیوانی حفظ نمود.
حمدالله مستوفی متولد به سال ۶۸۰ است و وفات او در سال ۷۵۰ ه‍. ق اتفاق افتاده است و مزارش در محله ملک آباد قزوین باقی است. آرامگاه او در شهر قزوین، خیابان طالقانی، خیابان ملک آباد سابق، کوچه مستوفی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شمارهٔ ثبت ۳۳۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و از اماکن مورد احترام اهالی این شهر به حساب می آید.

مختصات: ۳۶°۱۵′۵۱″شمالی ۵۰°۰۰′۴۰″شرقی / ۳۶٫۲۶۴۰۵۱۱°شمالی ۵۰٫۰۱۱۱۲۸۲°شرقی / 36.2640511; 50.0111282
آثار ملی ایران
سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
آرامگاه حمدالله مستوفی مربوط به دوره ایلخانی است و در قزوین، خیابان طالقانی، خیابان ملک آباد سابق، کوچه مستوفی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شمارهٔ ثبت ۳۳۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بنای آرامگاه حمدالله مستوفی برج آجری کوچکی است متعلق به قرن هشتم قمری که پلان برج به صورت مربع توسط ۴ فیل پوش، ۸ ضلعی شده و با گنبد مخروطی پوشیده شده است.
محوطه آرامگاه ۲۸۰ متر مربع است که تنها از این میزان ۴۰ متر مربع به زیربنا اختصاص دارد. سردر آرامگاه با جمله لااله الاالله الملک الحق المبین و محمد رسول الله الصادق البار الامین تزیین شده، داخل بنا دارای کاشی فیروزه ای ساده و در زیر پایه های گنبد دور تا دور کتیبه ای است که سوره مبارکه هل اتی به خط نسخ گچبری و قسمت پایین دولنگه در ورودی آرامگاه نیز به صورت گل درهم و منبت کاری است.
از یک جفت در منبت کاری آرامگاه، یک لنگه آن از میان رفته و لنگه دیگر هم به موزه ایران باستان انتقال داده شده است و به جای آن اکنون درِ تازه ساختی و در بقعه کار گذاشته شده است.

حَمدُالله مُستوفی (۶۸۰ـ قزوین ۷۵۰ق)
مورخ، جغرافیانویس و شاعر ایرانی. از مردم قزوین بود. بیشتر اعضای خاندان او از مستوفیان و متصدیان امور دیوانی در دستگاه ایلخانان بودند. حمدالله نخست در خدمت رشیدالدین فضل الله بود و از طرف او عهده دار امور دیوانی قزوین، زنجان، ابهر و دو دهستان طارم شد. پس از مرگ رشیدالدین فضل الله به دربار پسر او غیاث الدین محمد رشیدی پیوست (۷۱۶ق) و تا ۷۳۶ق در دستگاه او خدمت کرد. از آثارش: تاریخ گزیده؛ نزهة القلوب؛ ظفرنامه.