زبان آذری

لهجه ای از فارسی قدیم که در آذربایجان متداول بوده است

آذری زبانی است از خانواده زبان های ایرانی غربی که در منطقه آذربایجان (آتورپاتکان) پیش از گسترش زبان ترکی رایج بوده است و امروزه گستره آن محدود شده است. بیشتر دانشمندان ایران شناس، در بازگویی ریشه تاریخی زبان دیرین مردم آذربایجان، باور دارند که زبان باستانی آذری بازمانده و دگرگون شده زبان مادها است و ریشه آریایی دارد که تاریخ دانان و جغرافی نویسان اسلامی آن را پارسی (ایرانی)، پهلوی و آذری خوانده اند.
هندو-ایرانی
ایرانی
باختری
شمال غربی ۲
زبان تاتی
تاتی-آذری
آذری
هر چند که مطالعه بر روی این زبان پیشینه طولانی در نزد خاورشناسان غربی دارد، اما نخستین پژوهش گسترده روی آن در ایران توسط احمد کسروی انجام گرفت. احمد کسروی، تاریخ نویس ایرانی، در کتاب آذری یا زبان باستان آذربایجان نمونه هایی از این زبان و پیوند آن را با زبان تاتی نشان داد. زبان شناسان با اشاره به وجود زبان های تاتی و هرزنی در چندین روستای آذربایجان شرقی، اردبیل، نمین، خلخال (کلور)، عنبران، پیله رود و میناباد آن ها را از بقایای آن زبان باستانی می داند. همچنین این زبان به زبان تالشی نزدیک است. زبان «آذری»، یکی از شاخه های زبان پهلوی است که پس از حمله عرب ها و هجوم اقوام ترک همچنان به زندگی خود ادامه داده است؛ ولی با پا گرفتن زبان ترکی در آن دیار، رفته رفته زبان «آذری» رو به سستی و نابودی نهاده است. گو اینکه هنوز در پاره ای از روستاها و بخش های آذربایجان نقشی و نشانی از آن باقی است.
اشتراک گویش های مناطق یاد شده در یک دسته از ویژگی های آوایی و صوفی و نحوی. وابستگی آن ها را با شاخهٔ معینی از زبان های ایرانی شمال باختری مسلم می سازد. این شاخه را می توان ادامه زبان مادی باستان نامید.
منابع مسلمانان که به زبان آذری باستان اشاره کرده اند:

زبان آذری، زبان قدیمی مردم آذربایجان و ماد بوده است که از شاخه زبان های ایرانی شمال غربی (هم خانواده تاتی، تالشی) می باشد.
•