عده
عِدّه مدت زمان معینی است که زن پس از جدایی از شوهر و یا کسی که به اشتباه با وی
آمیزش کرده، باید صبر کرده و تا پایان آن مدت ازدواج نکند. منشأ جدایی می تواند یکی از این امور باشد: طلاق، فسخ ازدواج، فوت شوهر، اتمام مدت عقد و یا بذل آن در
ازدواج موقت و زوال اشتباه در آمیزش به شبهه. عدّه با توجه به سبب آن، یعنی فوت شوهر یا طلاق؛ نوع ازدواج، یعنی دائم یا موقت؛
عادت ماهانه دیدن و ندیدن و حامله بودن و نبودن متفاوت است. عده یک دستور دینی است و حتی در مواردی که زن اطمینان دارد حامله نیست واجب است آن را رعایت کند. در صورت ازدواج در ایام عده، این ازدواج حرام و باطل بوده و در موارد زیادی باعث
حرمت ابدی ازدواج آن دو در آینده خواهد شد. در برخی شرایط (مانند زن
یائسه یا دختر نابالغ)، زنان عده ندارند.
نفقه زنی که در عدّه طلاق رجعی به سر می برد بر عهده شوهر است؛ اما مطلّقه به
طلاق بائن تنها در صورت حامله بودن، تا زمان وضع حمل نفقه اش بر عهده شوهر است.
عِدّه از ریشه «ع د د» و به معنای گروه و شمردن است و معنای فقهی آن، مدت زمان معینی است که زن پس از جدایی از شوهر و یا کسی که به اشتباه با وی آمیزش کرده، باید صبر کرده و تا پایان آن مدت ازدواج نکند.
در اصطلاح فقهی نیز چون زن باید روزهایی را بشمارد تا زمان ممنوعیت ازدواج و سایر احکام این مدت پایان یابد عدّه نام گرفته است.
عده
معنی
عِدَّةَ: تعداد - شماره
معنی
عُدَّةً: ساز و برگ - لوازم - توشه
معنی
يَبْلُغَ: که برسد (عبارت "حَتَّیٰ يَبْلُغَ ﭐلْکِتَابُ أَجَلَهُ" يعني : تااينکه عِدّه وفات به سر رسد)
معنی
مُرْدِفِينَ: گروهي كه در پي آنها گروهي ديگرند(ردف به معناي تابع است و ترادف به معناي اين است که دو چيز و يا دو کس يکديگر را تعقيب كنند ، و رادف به معناي متاخر است (آن كس كه عقب تر است)، و مردف آن کس است که جلو سوار شده و کسي را پشت سر خود سوار کند .منظور از نزول...
معنی
عَدَّدَهُ: آن را شمرد - آن را ذخيره و توشه قرار داد(در عبارت "جَمَعَ مَالاًَ وَعَدَّدَهُ "اين معني را هم مي تواند داشته باشد که مال را عده و ذخيره ميکند براي روزي که مورد هجوم ناملايمات روزگار واقع شود ، که بنابر اين ، کلمه عدده ديگر به معناي شمردن نيست )
معنی
يَئِسْنَ: آن زنان مأيوس شدند (يئسن من المحيض : يائسه شدند (ديگر عادت ماهانه ندارند-از حيض ديدن مآيوس شدند) .عبارت "وَﭐللَّائِي يَئِسْنَ مِنَ ﭐلْمَحِيضِ مِن نِّسَائِکُمْ إِنِ ﭐرْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ " يعني:آن زناني که از حيض يائسه ميشوند ،...
ریشه کلمه:
عدد (۵۷ بار)
عُدَّه درلغت به معنی آمادگی، مهیّاشدن و آنچه برای روز مبادا ذخیره می کنند آمده است.
در اصطلاح عبارت است از آمادگی رزمی و آماده ساختن اموال و سلاحهایی که برای پیشامدها مهیّا می شود. و قرآن می فرماید:«وَاعِدُّوا لَهُمْ مَااسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِالْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّاللَّهِ وَ عَدُوَّکُمْ» «برای کارزار با آنان هر آنچه می توانید از نیرو و اسبان بسته مهیّا کنید تا بدین وسیله دشمنان خدا و دشمن خود را بترسانید.»
معنای أعِدُّوا
کلمه اعداد (اعدوا) به معنای تهیّه کردن چیزی است تا انسان با آن به هدف دیگری که دارد برسد، که اگر از قبل آن را تهیه ندیده باشد، به مطلوب خود نمی رسید، مانند فراهم کردن هیزم و کبریت برای تهیه آتش.
منظوراز وَ أعِدُّوا در قرآن
اینکه فرمود: «وَاعِدُّوالَهُمْ مَااسْتَطَعْتُمْ» امر عامی است به همه مؤمنان، در قبال کافران بقدر توانایی اشان از تدارکات جنگی که به آن احتیاج پیدا خواهند کرد و به مقدار آنچه که کافران بالفعل دارند و آنچه توانایی تهیه آن را دارند تهیه کنند، جنگ و اختلافاتی که منجر به جنگهای خسارت زا می شود امری است که جامعه بشری ناچار از آن است و خواه ناخواه پیش می آید. اگر این امر قهری نبود، انسان در خلقتش به قوایی که جز در مواقع دفاع به کار نمی رود (از قبیل غضب و شدت و نیروی فکری)، مجهز نمی شد. پس تجهیز به این قوا خود دلیل بر این است که وقوع جنگ امری است اجتناب ناپذیر، از این رو به حکم فطرت، بر جامعه اسلامی واجب است که همیشه تا آنجا که می تواند و به مقداری که احتمال می دهد دشمنش مجهّز باشد، جامعه صالحش را مجهز کند.
واژه عده ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: قرآن• آیه عده، آیه ۴۹ سوره احزاب•
آیه عده طلاق، آیه اول سوره طلاق، درباره بعضی احکام عده طلاق• آیه عده وفات، آیه تعیین عِدّه زنِ شوهر مرده فقه• عده (فقه)، به کسر عین و تشدید دال، عبارت از تربص (حـالت انتظار) شـرعـی پس از طلاق و یا وفات شوهر• عده طلاق، تربص (حـالت انتظار) شـرعـی پس از طلاق• عده وفات، تربص (حـالت انتظار) شـرعـی پس از وفات شوهر• عده زن باردار، تربص (حـالت انتظار) شـرعـی پس از طلاق زن باردار• عده
ازدواج موقت، تربص (حـالت انتظار) شـرعـی پس از اتمام زمان ازدواج موقت• عده مفقودالاثر، تربص (حـالت انتظار) شـرعـی پس از مفقودالاثر شدن شوهر• عده آمیزش اشتباهی، تربص (حـالت انتظار) شـرعـی پس از آمیزش اشتباهی کاربردهای دیگر• عده (آمادگی)، به ضم عین و تشدید دال، آمادگی، مهیّاشدن و ذخیره برای روز مبادا• عده (حدیث)، از اصطلاحات علم حدیث به معنای روایت روای به واسطه گروهی از مشایخ حدیث، از طبقات بالاتر روایت
...
عده، از اصطلاحات علم حدیث بوده و به گروهی از مشایخ حدیث گفته می شود که راوی به واسطه آن ها، حدیث را از طبقات بالاتر روایت می کند.
اصطلاح «عده» که در اغلب موارد با عبارت «عدة من اصحابنا» ذکر می شود و شامل گروهی از مشایخ حدیث هستند که راوی به واسطه آن ها، حدیث را از طبقات بالاتر روایت می کند، مانند: «عدّه کلینی» که جماعتی از مشایخ حدیثی او هستند که او در مواردی روایت خود را به واسطه آن ها روایت می کند مانند:«عدّه من اصحابنا عن احمد بن محمّد بن عیسی عن ابن أبی عمیر عن جعفر بن عثمان عن سماعه عن أبی بصیر و وهیب بن حفص عن أبی بصیر، عن أبی عبدالله (علیه السّلام) قال انّ لله علمین: علم مکنون، علم مخزون لا یعمله الاّ هو، من ذلک یکون البداء و علم علّمه ملائکته و رسله و انبیاءه فنحن نعلمه».
عده کلینی
کلینی به واسطه عدّه خود از سه نفر به نام های «احمد بن محمّد بن عیسی» و «احمد بن محمّد بن خالد برقی» و «سهل بن زیاد» روایت نقل می کند که عدّه کلینی در نقل از «احمد بن محمّد بن عیسی»، مشایخی به نام «محمد بن یحیی العطار و علی بن موسی و داود بن کوره و احمد بن ادریس و علی بن ابراهیم قمی» است و عدّه کلینی در نقل از «احمد بن محمّد بن خالد»، مشایخی به نام «علی بن ابراهیم و علی بن محمّد بن عبدالله بن أذینه و احمد بن محمّد بن أمیّه و علی بن حسن» است و عدّه کلینی در نقل از «سهل بن زیاد»، مشایخی به نام «علی بن محمد بن علان و محمّد بن أبی عبدالله و محمّد بن حسن و محمد بن عقیل کلینی» می باشد. گرچه کلینی در مواردی به واسطه عدّه خود از غیر آن سه نفر نیز نقل روایت می کند. عباراتی دیگر مانند: «ثلاثه و أربعه و خمسه» هم گاهی به جای راویان خاصی به کار می رود که دلالت بر افراد خاصی دارد، مانند گفتار
فیض کاشانی که می گوید:«و کثیراً ما یتکرّر فی اوائل اسانیدهما (حمّاد و حلبی) هؤلاء الخمسه هکذا: «علی بن ابراهیم عن أبیه و محمّد بن اسماعیل عن الفضل بن شاذان، جمیعاً عن ابن ابی عمیر و أنا اکتفی عن تعدادهم بالخمسه».
عناوین مرتبط
اصطلاحات حدیثی؛ اصطلاحات رایج محدثان؛ اصطلاحات برون حدیثی؛ اصطلاحات درون حدیثی.
عده در اصطلاح فقها، عبارت از تربص (حـالت انتظار) شـرعـی اسـت کـه زن بـعـد از طلاق و زوال نکاح و یـا وفـات لازم اسـت مـدتـی درنـگ کـرده، سـپـس شـوهـر دیـگـر اختیار کند. انواع عده، عبارت است از: ۱. عده طلاق؛ ۲. عده وفات؛ ۳. عده مفقود الاثر؛ ۴. عده آمیزش اشتباهی. که زن برای هر کدام از انواع یادشده، باید زمانی را در حالت انتظار سپری نماید.اما علت واقعی عده، مانند بسیاری از اسرار نهفته در امور عالم، بر ما مخفی است و آن چه گفته می شود ـ از قبیل انعقاد نطفه، حریم زوجیت، حفظ شخصیت زن، احترام به عواطف وابستگان مرد و... ـ از حکمت های آن به شمار می آید؛ ازاین رو اگر مرد سال ها نیز جدا از زن خود زندگی کند، یا در مسافرت باشد، باز باید زن عده نگه دارد.
عده به کسر عین و فتح دال مشدد، از ریشه عدد گرفته شده و به معنای گروه، شمردن، مدت سوک زن به مرگ شوهر و ایام حیض یا طهر زن است.
معنای اصطلاحی عده
عده در اصطلاح فقها، عبارت از تربص (حـالت انتظار) شـرعـی اسـت کـه زن بـعـد از طلاق و زوال نکاح یـا وفـات لازم اسـت مـدتـی درنـگ کـرده، سـپـس شـوهـر دیـگـر اختیار کند.
اسباب عده
امـوری کـه مـوجـب عده می شوند، عبارت ند از: وفات، اقسام مختلف طلاق، فسخ عقد به واسطه عـیـب ها، انفساخ به مثل
ارتداد یا اسلام و یا شیر دادن، آمیزش اشتباهی و تمام شدن مدت یا بخشش آن در ازدواج موقت. در همه این ها غیر از اولی شرط است که آمیزش کرده باشد.
انواع عده
...
اسلام برای زنان احکام مختلفی قرار داده است، از جمله این احکام عده است و از انواع عده، عده آمیزش اشتباهی می باشد.
اگر مرد غریبه ای با زنی به گمان این که عیال اوست، نزدیکی کند، چه زن بداند که او شوهرش نیست، یا گمان کند شوهرش می باشد، باید عده نگه دارد. مـدت عـده آمیزش اشتباهی مانند عده طلاق است، یعنی باید چهار ماه و ده روز عده نگه دارد؛ و اگر باردار است، باید تا هنگام وضع حمل عده نگه دارد.
آیه عده به آیه ۴۹ سوره احزاب اطلاق می شود. آیه «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نَکحْتُمُ الْمُؤْمِناتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَما لَکمْ عَلَیهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ»
← آمیزش، شرط عده مطلقه
۱. ↑ احزاب/سوره۳۳، آیه۴۹.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۱۹۸.
...
برخی، آیه نخست سوره طلاق/ 65 را «آیه عده» گفته اند. بر اساس این آیه، هنگامی می توان به طلاق زنان مبادرت ورزید که آغاز عده آنان ممکن باشد؛ یعنی در طهر غیرمواقعه باشد و نیز بر حساب عده تأکید شده است:
«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاء فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحْصُوا الْعِدَّةَ وَاتَّقُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ لَا تُخْرِجُوهُنَّ مِن بُیُوتِهِنَّ وَلَا یَخْرُجْنَ إِلَّا أَن یَأْتِینَ بِفَاحِشَةٍ مُّبَیِّنَةٍ وَتِلْکَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَن یَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ لَا تَدْرِی لَعَلَّ اللَّهَ یُحْدِثُ بَعْدَ ذَلِکَ أَمْرًا»
به لحاظ شرعی و قانونی، خواستگاری از زنی که در عده رجعی است، با تصریح یا با کنایه، حرام است؛ چراکه زنی که در عده رجعی است، هنوز در حکم زوجه است؛ ولی اگر آن زن در عده بائن باشد، هرچند خواستگاری از وی با تصریح جایز نیست، ولی به طور تعریض و با اشاره اشکالی ندارد.
درباره این پرسش باید گفت، عده زن، یا رجعی است و یا بائن. (در عده رجعی، مرد می تواند پس از طلاق تا وقتی زن در عده است، بدون عقد دوباره به زن رجوع کند؛ ولی در عده بائن، مرد حق رجوع به همسر خود را ندارد.) و خواستگاری نیز یا به صورت تصریح و بی پرده صورت می گیرد و یا به صورت تعریض و کنایه.
خواستگاری در ایام عده
به لحاظ شرعی و قانونی، خواستگاری از زنی که در عدۀ رجعی است، با تصریح یا با کنایه، حرام است؛ چراکه زنی که در عده رجعی است، هنوز در حکم زوجه است؛ ولی اگر آن زن در عده بائن باشد، هرچند خواستگاری از وی با تصریح جایز نیست، ولی به طور تعریض و با اشاره، اشکالی ندارد.
← سخن خداوند متعال
۱. ↑ گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، ج۲، ص۲۵۶، دارالقرآن الکریم، قم، دوم، ۱۴۰۹ ه ق.
...