معاویة بن یزید

بعد از مرگ یزید بن معاویه در سال ۶۴، پسرش ابولیلی معاویه بن یزید بن معاویه بن ابی سفیان به حکومت رسید. معاویه بن یزید سومین خلیفه سلسله اموی و هشتمین خلیفه رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) بشمار می رفت. حکومت و عمر کوتاه معاویه بن یزید در هاله ای از ابهام است و نیاز به بررسی ها و تحلیل های تاریخی دارد. هر چند، در کتب تاریخی مطالب چندانی در مورد معاویة بن یزید وجود ندارند. این که یزید بن معاویة برای پسرش معاویة بن یزید از مردم بیعت گرفته مسلم است. ولی در بین مورخان در مورد مدت خلافت، علت کناره گیری از آن و درگذشت وی اختلاف نظر وجود دارد. بعضی ها نظرشان بر این است که بعد از یزید ۴۰ روز زنده بوده و عده ای از محققین هم برآنند که ۴۰ روز حکومت کرده سپس کناره گیری می کند.
در منابع تاریخی از تاریخ و محل تولد او ذکری به میان نیامده است؛ اما با توجه به اقوالی که از سن معاویة بن یزید در زمان وفات او، در برخی کتب تاریخی نقل شده است، چنین برمی آید که این تولد باید بین سال های چهل و یک تا چهل و هفت هجری صورت گرفته باشد. ذهبی این تولد را سال چهل و سه هجری دانسته است. هم چنین در این کتب مادر او، ام هاشم دختر ابوهاشم بن عتبة بن ربیعة بن عبدشمس نام برده شده، که در برخی منابع از او با نام ام خالد و ام خلف نیز یاد شده است. نقل است معاویه مکنی به ابوعبدالرحمن و ابی یزید بود ( سیوطی در کتاب تاریخ الخلفاء کنیه معاویة بن یزید را ابوزید معرفی کرده است.) و زمانی که به خلافت رسید، به ابی لیلی نیز مکنی شد؛ این کنیه خاص مردم ضعیف عرب بود و اعراب جهت تحقیر شخص، این کنیه را به کار می گرفتند. گفته شده مروان بن حکم اول نفری بود که پس از مرگ معاویه از او به عنوان ابولیلی نام برده و این کنیه از آن زمان به بعد بر او ماندگار شده است.

مُعاویَة بْن یَزید بْن معاویه، سومین خلیفه اموی (معروف به معاویه دوم) که پس از مرگ یزید در سال ۶۴ ق به خلافت رسید و مدت کوتاهی خلافت کرد و سپس کناره گرفت و وفات یافت. مورخان در علت کناره گیری او از خلافت اختلاف کرده اند، اما بیشتر تمایل او به خاندان امام علی (ع) را دلیل این امر برشمرده اند. پس از کناره گیری معاویه دوم از خلافت، مروان بن حکم به خلافت رسید و تا پایان کار امویان، فرزندان مروان عهده دار خلافت بودند. معاویه بن یزید در هنگام مرگ بنابر قولی ۱۸ ساله بود و در دمشق دفن شد.
در خلال جنگ نیروهای اموی با عبدالله بن زبیر (که در مکه ادعای خلافت کرده بود)، یزید بن معاویه در شام درگذشت و پس از مدتی با شنیدن خبر مرگ یزید، نیروهای جنگی اموی از مکه به شام بازگشتند. بنی امیه معاویه فرزند یزید را به خلافت برگزیدند. بدین ترتیب در شام با معاویه بیعت شد و در مکه با عبدالله بن زبیر.