ابی منصور بن حسین

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] آبی منصور بن حسین. ابوسعد منصور بن حسن بن حسین آوی (آبی) فقیه، محدّث، شاعر، تاریخ نگار و دولت مرد شیعی در اوایل قرن پنجم هجری است. تاریخ دقیق ولادت او را نمی دانیم، امّا براساس برخی قراین بایستی حدود نیمه اول قرن چهارم هجری قمری، یعنی حدود سال های 345-350ق بوده باشد. ابوسعد در آوه ساوه زاده شده، اوایل عمر را در همان جا زیسته و مقدمات علوم را هم در آن جا فراگرفته است. پدر او حسن آوی و جدّش حسین آوی، ظاهرا شهرت چندانی نداشته اند. امّا برادرش ابومنصور آوی، از دانشمندان عصر بوده و مدّت ها عهده دار وزارت ملوک طبرستان بوده است.
چنین می نماید خاندانی که ابوسعد و ابومنصور آبی در آن زاده شده اند، از خانواده های کوچک و کم نام آوه نبوده است. خانواده ای که دو وزیر را در خود بپروراند، بایستی از اعتبار و منزلتی در خور برخوردار باشد.
ابوسعد در جوانی مسافرت ها کرده است. در ری با صاحب بن عبّاد، وزیر دانشمند آل بویه، دیدار کرده و با او دوستی داشته است. آوی همچنین به عراق سفر کرده است.
او وزیر ابوطالب مجدالدوله رستم بن فخرالدوله دیلمی (387-420 ق) سلطان ری بوده است و از سوی او «وزیر کبیر، ذی المعالی و زین الکفاة» لقب یافته است. تاریخ دقیق انتخاب وی به وزارت مشخص نیست، امّا تاریخ برکناری او از وزارت به سال 420ق است. در این سال، محمود بن سبکتکین غزنوی بر ری حکومت یافته و ابوسعد را برکنار کرده است.
وی یک وزیر شیعه مذهب بوده است، امّا در دوران وزارت خود فعالیت مهم سیاسی که باعث شهرت وی شود، انجام نداده است. مورّخان و زیست نگاران معاصر آوی و دیگران، وجهه مهم و برجسته زندگی او را در وزارت او ندانسته اند، بلکه از وی به عنوان یک دانشمند و ادیب یاد کرده اند. مورّخان بزرگی چون ابن اثیر وقایع سیاسی دوران حکومت آل بویه را نگاشته اند، بدون این که حتی اسمی از او برده باشند، همین دلالت می کند که در این سال ها فعالیت های سیاسی و اجتماعی مهم و برجسته ای که ابوسعد منشأ آن باشد، انجام نگرفته و اگر هم انجام گرفته، کم و بی اهمیّت بوده است.
سلطان غزنوی با خلع وی از وزارت، او را به سمت استیفای بعضی از اموال حکومتی گماشت. وی مدتی هم در این مقام مشغول بوده و ظاهرا تا هنگام مرگ نیز بر این منصب باقی مانده است. درباره تاریخ مرگ او میان مورّخان و محقّقان، اختلاف وجود دارد و محققانی چون خیرالدّین زرکلی، عمررضا کحّاله و بروکلمان تاریخ مرگ او را 421ق نگاشته اند. حاجی خلیفه در کتاب کشف الظنون تاریخ مرگ آوی را 422ق گفته است. برخی از محققان هم سال مرگ او را 432ق دانسته اند. مثلا شیخ آقا بزرگ طهرانی در «الذریعة» همین تاریخ را برای مرگ او ذکر کرده است. مدرکی که اینان بر آن استناد کرده اند، روایتی است که یکی از شاگردان آوی، موسوم به عبدالرحمان مفید نیشابوری در سال 432ق از ابوسعد نقل کرده است. این روایت را مرحوم محدّث نوری در فایده سوم از خاتمه مستدرک آورده است.

پیشنهاد کاربران

بپرس