[ویکی فقه] آثار محیی الدین ابن عربی. ابن عربی را، بی شک ، می توان پرکارترین عارف و صوفی مسلمان و نیز یکی از پرکارترین مؤلفان سراسر تاریخ جهان اسلام به شمار آورد.
درباره شمار نوشته های ابن عربی هنوز هم ، پس از پژوهش هایی که انجام گرفته است ، جای سخن هست .ابن عربی در اجازه ای که در ۶۳۲ق /۱۲۳۴م به الملک المظفر ایوبی داده بود، از ۲۹۰ نوشته خود نام برده است .
ابن عربی ، محمد، «صورة اجازة من الشیخ الاکبر»، ص۲۲۱ - ۱۲۸، الاندلس .
ما خواننده را به کتاب عثمان یحیی ارجاع می دهیم و تنها عناوین نوشته هایی از ابن عربی را که تاکنون چاپ و منتشر شده است ، در این جا می آوریم :۱. الاحادیث القدسیة، قاهره (در ۳۵ صفحه ).۲. کتاب الامر المحکم المربوط فیما یلزم اهل طریق الله من الشروط، استانبول ، ۱۳۰۲، ۱۳۱۵ق ، بیروت ، ۱۹۱۲م ، ضمن مجموعة تحفة البهیة.۳. کتاب انشاء الدوائر، به کوشش نیبرگ ، در مجموعه ای با عنوان «نوشته های کوچک تر ابن عربی »، لیدن ، ۱۹۱۹م .۴. تاج الرسائل و منهاج الوسائل ، در مجموعة الرسائل الالهیة، قاهره ، ۱۳۲۸ق .۵. التجلیات الالهیة، همراه با تعلیقات ابن سودکین شاگرد ابن عربی .این کتاب در ۱۹۶۶م توسط عثمان یحیی در شماره های ۶۰ و ۶۱ مجلة المشرق و سپس به طور مستقل در تهران (۱۳۶۷ ش ) به چاپ رسیده است .۶. تحفة السالکین ، (منسوب به وی) قاهره .۷. تحفة السَفَرَة الی حضرة البَرَرَة، استانبول ، ۱۳۰۰، ۱۳۰۱، ۱۳۰۳ق ، با تعلیقات محمد ریاض مالح ، بیروت ، ۱۹۷۳م .۸. التدبیرات الالهیة فی اصلاح المملکة الانسانیة، همراه انشاء الدوائر، لیدن ، ۱۹۱۹م .۹. ترجمان الاشواق ، متن و ترجمه انگلیسی از نیکلسون ، لندن ، ۱۹۱۱، ۱۹۷۸م ، بیروت ، ۱۹۶۶، ۱۹۸۱م .۱۰. تفسیر القرآن ، (منسوب به وی) قاهره ، ۱۲۸۳، ۱۳۱۷ق ، لکهنو، ۱۳۰۱ق ، نولکشور، ۱۳۱۰ق در حاشیه عرائس البیان روزبهان بقلی ، هند، ۱۳۱۵ق با عنوان تفسیر الشیخ محیی الدین بن عربی ، بیروت ، ۱۹۶۸م ، قاهره ۱۹۷۸م .۱۱. تنزل الاملاک من عالم الارواح الی عالم الافلاک یا لطائف الاسرار، به کوشش احمد زکی عطیه و طه عبدالباقی سرور، قاهره ، ۱۹۶۱، ۱۹۸۰م .۱۲. التنزلات اللیلة فی احکام الالهیة، قاهره ، ۱۹۸۷م .۱۳. التنزلات الموصلیة فی اسرار الطهارات و الصلوات و الایام الاصلیة، به کوشش عبدالرحمان محمود، قاهره .۱۴. تهذیب الاخلاق ، قاهره ، ۱۳۲۸ق .۱۵. توجهات الحروف ، به کوشش عبدالحمید بن شاذلی وفائی ، قاهره ، ۱۹۸۰م .۱۶. کتاب الحجب ، ضمن مجموعة الرسائل الالهیة، قاهره ، ۱۹۰۷م .۱۷. الحکم الحاتمیة یا الکلمات الحکمیة و المصطلاحات الجاریة علی السنة الصوفیة، قاهره ، ۱۹۸۷م .۱۸. کتاب حوض الحیاة، (منسوب به وی) به کوشش یوسف حسین در ژورنال آزیاتیک ، ۱۹۲۸م .۱۹. دیوان الشیخ الاکبر یا الدیوان الکبیر، قاهره ، ۱۲۷۰ق ، بمبئی .۲۰. کتاب الذخائر و الاعلاق فی شرح ترجمان الاشواق ، بیروت ، ۱۳۱۲ق ، همراه ترجمان الاشواق ، بیروت ، ۱۹۶۶م به کوشش محمد عبدالرحمان کردی ، قاهره ، ۱۹۶۸، ۱۹۷۱م .۲۱. رحمة من الرحمان فی تفسیر و اشارات القرآن ، به کوشش محمود غراب در ۲ جلد که در حاشیه آن ایجاز البیان فی الترجمة عن القرآن نیز به چاپ رسیده است ،دمشق ، ۱۹۸۹م .۲۲. رد معانی الایات المتشابهات الی معانی الایات المحکمات ، (منسوب به وی) بیروت ، ۱۳۲۸ق ، قاهره ، ۱۹۸۸م با عنوان رد المتشابه الی المحکم من الایات القرآنیة و الاحادیث النبویة.۲۳. رسائل ، با تعلیقات عبدالرحمان حسن حمودی ، قاهره ، ۱۹۸۷م .۲۴. رسالة فی معرفة النفس و الروح ، به کوشش آسین پالاسیوس ، در رووآفریکن ، ۱۹۰۵م ، در «آثار چهاردهمین کنگره خاورشناسان »، الجزیره ، ۱۹۰۵م .۲۵. الرسالة الوجودیة فی معنی قوله صلی الله علیه و سلم من عرف نفسه فقد عرف ربه ، قاهره ، ۱۹۷۳م .۲۶. روح القدس فی محاسبة النفس ، قاهره ، ۱۲۸۱ق ، همراه با المبادی و الغایات فیما تنضمنه الحروف المعجم من العجائب و الایات ، به کوشش عزة حصریه ، دمشق ، ۱۹۷۰م ؛ شرح این رساله به کوشش محمود غراب به چاپ رسیده است .۲۷. شجرة الکون ، قاهره ، ۱۲۹۰، ۱۳۱۰ق ، ۱۹۸۷م ، استانبول ، ۱۳۰۳، ۱۳۱۸ق .۲۸. شرح شطرنج العارفین و انیس الخائفین و سیرالعاکفین ، به کوشش محمد سعید برهانی ، دمشق ، ۱۹۶۵م ؛ به کوشش محمد هاشمی ، بیروت ، ۱۹۸۵م .۲۹. شرح کلیات الصوفیة و الرد علی ابن تیمیة، به کوشش محمد غراب ، دمشق ، ۱۹۸۱م .۳۰. کتاب شق الجیب فی اسرار حروف علم الغیب ، در مجموعة الرسائل الالهیة، قاهره ، ۱۳۲۵ق .۳۱. الصلاة الفیضیة، استانبول ، ۱۲۷۳ق .۳۲. الصلوات الاکبریة، قاهره ، ۱۳۰۳، ۱۳۱۰ق .۳۳. العبادلة، به کوشش عبدالقادر احمد عطا، قاهره ، ۱۹۶۹م .۳۴. عقلة المستوفز، همراه با انشاء الدوائر، لیدن ، ۱۹۱۹م .۳۵. عنقاء مُغرب فی معرفة ختم الاولیاء و شمس المغرب ، قاهره ، ۱۳۳۲، ۱۳۵۳، ۱۳۷۳ق ، ۱۹۷۰م .۳۶. الفتوحات المکیة فی معرفة الاسرار المالکیة و الملکیة که مفصل ترین ، مهم ترین و بنیادی ترین نوشته ابن عربی است .وی نوشتن آن را در هنگام نخستین اقامتش در مکه در ۵۹۸ق / ۱۲۱۰م آغاز کرده و در ۶۲۹ق /۱۲۳۱م در دمشق نسخه اول آن را به پایان رسانده بود و نسخه دوم آن را که شامل افزوده هایی بوده است ، ۲ سال پیش از مرگش ، در ۶۳۶ق /۱۲۳۸م پایان داده بود.متن کامل این دست نوشته ، بر خط خود ابن عربی ، اکنون در موزه اوقاف اسلامیه در استانبول ، با شماره های ۱۸۴۵-۱۸۸۱، در ۳۷ جزء، نگهداری می شود.ابن عربی در پایان این نسخه می نویسد: «بحمدالله این باب با پایان کتاب ، آن هم تا حد امکان با ایجاز و اختصار به دست نویسنده آن پایان کتاب یافت و این نسخه دوم از کتاب به خط من است .فراغ از این باب که پایان کتاب است ، در بامداد چهارشنبه ۲۴ ربیع الاول ۶۳۶ دست داد، محمد بن علی بن محمد ابن العربی الطائی الحاتمی ، وَفَّقَه الله ، این نسخه ۳۷ مجلد است و اضافاتی بر نسخه اول دارد و آن را بر پسر بزرگم محمد که مادرش فاطمه بنت یونس بن یوسف است و بر نسل او و پس از آنان بر مسلمانان ، در خاور و باختر، در خشکی و دریا، وقف کردم ».
ابن عربی ، محمد، ج۴، ص۵۵۳ -۵۵۴، الفتوحات المکیة، بولاق ، ۱۲۹۳ق .
علاوه بر کتب و مجموعه های ذکر شده ۲۹ رساله دیگر ابن عربی که در حیدرآباد (۱۹۴۸) به چاپ رسیده است در مجموعه ای ۲ جزئی تحت عنوان الرسائل گردآوری شده است .اسامی این رسائل که برخی از آن ها به طور مستقل نیز به چاپ رسیده ، عبارت است از:۱. کتاب الالف و هو کتاب الاحدیة؛ نیز قاهره ، ۱۳۲۵ق ؛ ۲. کتاب الازل ؛ ۳. کتاب الاسراء الی مقام الاسری ؛ ۴. کتاب الاسفار عن نتائج الاسفار؛ ۵. کتاب اصطلاح الصوفیه ؛ نیز قاهره ، ۱۲۸۳ق ، استانبول ، ۱۳۰۷ق ، لایپزیگ ، به کوشش فلوگل ، ۱۸۴۵م ، همراه با تعلیقات عبدالرحمان حسن حمود، ۱۹۸۷م ؛ ۶. کتاب الاعلام باشارات اهل الالهام ؛ ۷. رسالة الانتصار؛ ۸. رسالة الانوار فیما یمنح صاحب الخلوة من الاسرار؛ نیز قاهره ، ۱۳۳۲ق ؛ ۹. التجلیات ؛ ۱۰. کتاب التراجم ؛ ۱۱. کتاب الجلالة و هو کلمة الله ؛ ۱۲. کتاب الجلال و الجمال ؛ ۱۳. کتاب حلیة الابدال ؛ ۱۴. رسالة الشیخ الی الامام الرازی ؛ نیز قاهره ، ۱۳۴۴ق ؛ ۱۵. رسالة فی سؤال اسمعیل بن سودکین ؛ ۱۶. رسالة لایعول علیه ؛ ۱۷. کتاب الشأن ؛ ۱۸. کتاب الشاهد؛ ۱۹. کتاب الغناء فی المشاهدة؛ ۲۰. کتاب القربة؛ نیز، قاهره ، ۱۳۲۵ق ؛ ۲۱. رسالة القسم الالهی ؛ ۲۲. کتاب الکتب ؛ ۲۳. کتاب المسائل ؛ ۲۴. کتاب منزل القطب و مقامه و حاله ؛ ۲۵. کتاب المیم و الواو و النون ؛ ۲۶. کتاب نقش الفصوص ؛ ۲۷. کتاب الوصایا؛ ۲۸. کتاب الوصیة؛ ۲۹. کتاب اولیاء.
ده رساله مترجم
...
درباره شمار نوشته های ابن عربی هنوز هم ، پس از پژوهش هایی که انجام گرفته است ، جای سخن هست .ابن عربی در اجازه ای که در ۶۳۲ق /۱۲۳۴م به الملک المظفر ایوبی داده بود، از ۲۹۰ نوشته خود نام برده است .
ابن عربی ، محمد، «صورة اجازة من الشیخ الاکبر»، ص۲۲۱ - ۱۲۸، الاندلس .
ما خواننده را به کتاب عثمان یحیی ارجاع می دهیم و تنها عناوین نوشته هایی از ابن عربی را که تاکنون چاپ و منتشر شده است ، در این جا می آوریم :۱. الاحادیث القدسیة، قاهره (در ۳۵ صفحه ).۲. کتاب الامر المحکم المربوط فیما یلزم اهل طریق الله من الشروط، استانبول ، ۱۳۰۲، ۱۳۱۵ق ، بیروت ، ۱۹۱۲م ، ضمن مجموعة تحفة البهیة.۳. کتاب انشاء الدوائر، به کوشش نیبرگ ، در مجموعه ای با عنوان «نوشته های کوچک تر ابن عربی »، لیدن ، ۱۹۱۹م .۴. تاج الرسائل و منهاج الوسائل ، در مجموعة الرسائل الالهیة، قاهره ، ۱۳۲۸ق .۵. التجلیات الالهیة، همراه با تعلیقات ابن سودکین شاگرد ابن عربی .این کتاب در ۱۹۶۶م توسط عثمان یحیی در شماره های ۶۰ و ۶۱ مجلة المشرق و سپس به طور مستقل در تهران (۱۳۶۷ ش ) به چاپ رسیده است .۶. تحفة السالکین ، (منسوب به وی) قاهره .۷. تحفة السَفَرَة الی حضرة البَرَرَة، استانبول ، ۱۳۰۰، ۱۳۰۱، ۱۳۰۳ق ، با تعلیقات محمد ریاض مالح ، بیروت ، ۱۹۷۳م .۸. التدبیرات الالهیة فی اصلاح المملکة الانسانیة، همراه انشاء الدوائر، لیدن ، ۱۹۱۹م .۹. ترجمان الاشواق ، متن و ترجمه انگلیسی از نیکلسون ، لندن ، ۱۹۱۱، ۱۹۷۸م ، بیروت ، ۱۹۶۶، ۱۹۸۱م .۱۰. تفسیر القرآن ، (منسوب به وی) قاهره ، ۱۲۸۳، ۱۳۱۷ق ، لکهنو، ۱۳۰۱ق ، نولکشور، ۱۳۱۰ق در حاشیه عرائس البیان روزبهان بقلی ، هند، ۱۳۱۵ق با عنوان تفسیر الشیخ محیی الدین بن عربی ، بیروت ، ۱۹۶۸م ، قاهره ۱۹۷۸م .۱۱. تنزل الاملاک من عالم الارواح الی عالم الافلاک یا لطائف الاسرار، به کوشش احمد زکی عطیه و طه عبدالباقی سرور، قاهره ، ۱۹۶۱، ۱۹۸۰م .۱۲. التنزلات اللیلة فی احکام الالهیة، قاهره ، ۱۹۸۷م .۱۳. التنزلات الموصلیة فی اسرار الطهارات و الصلوات و الایام الاصلیة، به کوشش عبدالرحمان محمود، قاهره .۱۴. تهذیب الاخلاق ، قاهره ، ۱۳۲۸ق .۱۵. توجهات الحروف ، به کوشش عبدالحمید بن شاذلی وفائی ، قاهره ، ۱۹۸۰م .۱۶. کتاب الحجب ، ضمن مجموعة الرسائل الالهیة، قاهره ، ۱۹۰۷م .۱۷. الحکم الحاتمیة یا الکلمات الحکمیة و المصطلاحات الجاریة علی السنة الصوفیة، قاهره ، ۱۹۸۷م .۱۸. کتاب حوض الحیاة، (منسوب به وی) به کوشش یوسف حسین در ژورنال آزیاتیک ، ۱۹۲۸م .۱۹. دیوان الشیخ الاکبر یا الدیوان الکبیر، قاهره ، ۱۲۷۰ق ، بمبئی .۲۰. کتاب الذخائر و الاعلاق فی شرح ترجمان الاشواق ، بیروت ، ۱۳۱۲ق ، همراه ترجمان الاشواق ، بیروت ، ۱۹۶۶م به کوشش محمد عبدالرحمان کردی ، قاهره ، ۱۹۶۸، ۱۹۷۱م .۲۱. رحمة من الرحمان فی تفسیر و اشارات القرآن ، به کوشش محمود غراب در ۲ جلد که در حاشیه آن ایجاز البیان فی الترجمة عن القرآن نیز به چاپ رسیده است ،دمشق ، ۱۹۸۹م .۲۲. رد معانی الایات المتشابهات الی معانی الایات المحکمات ، (منسوب به وی) بیروت ، ۱۳۲۸ق ، قاهره ، ۱۹۸۸م با عنوان رد المتشابه الی المحکم من الایات القرآنیة و الاحادیث النبویة.۲۳. رسائل ، با تعلیقات عبدالرحمان حسن حمودی ، قاهره ، ۱۹۸۷م .۲۴. رسالة فی معرفة النفس و الروح ، به کوشش آسین پالاسیوس ، در رووآفریکن ، ۱۹۰۵م ، در «آثار چهاردهمین کنگره خاورشناسان »، الجزیره ، ۱۹۰۵م .۲۵. الرسالة الوجودیة فی معنی قوله صلی الله علیه و سلم من عرف نفسه فقد عرف ربه ، قاهره ، ۱۹۷۳م .۲۶. روح القدس فی محاسبة النفس ، قاهره ، ۱۲۸۱ق ، همراه با المبادی و الغایات فیما تنضمنه الحروف المعجم من العجائب و الایات ، به کوشش عزة حصریه ، دمشق ، ۱۹۷۰م ؛ شرح این رساله به کوشش محمود غراب به چاپ رسیده است .۲۷. شجرة الکون ، قاهره ، ۱۲۹۰، ۱۳۱۰ق ، ۱۹۸۷م ، استانبول ، ۱۳۰۳، ۱۳۱۸ق .۲۸. شرح شطرنج العارفین و انیس الخائفین و سیرالعاکفین ، به کوشش محمد سعید برهانی ، دمشق ، ۱۹۶۵م ؛ به کوشش محمد هاشمی ، بیروت ، ۱۹۸۵م .۲۹. شرح کلیات الصوفیة و الرد علی ابن تیمیة، به کوشش محمد غراب ، دمشق ، ۱۹۸۱م .۳۰. کتاب شق الجیب فی اسرار حروف علم الغیب ، در مجموعة الرسائل الالهیة، قاهره ، ۱۳۲۵ق .۳۱. الصلاة الفیضیة، استانبول ، ۱۲۷۳ق .۳۲. الصلوات الاکبریة، قاهره ، ۱۳۰۳، ۱۳۱۰ق .۳۳. العبادلة، به کوشش عبدالقادر احمد عطا، قاهره ، ۱۹۶۹م .۳۴. عقلة المستوفز، همراه با انشاء الدوائر، لیدن ، ۱۹۱۹م .۳۵. عنقاء مُغرب فی معرفة ختم الاولیاء و شمس المغرب ، قاهره ، ۱۳۳۲، ۱۳۵۳، ۱۳۷۳ق ، ۱۹۷۰م .۳۶. الفتوحات المکیة فی معرفة الاسرار المالکیة و الملکیة که مفصل ترین ، مهم ترین و بنیادی ترین نوشته ابن عربی است .وی نوشتن آن را در هنگام نخستین اقامتش در مکه در ۵۹۸ق / ۱۲۱۰م آغاز کرده و در ۶۲۹ق /۱۲۳۱م در دمشق نسخه اول آن را به پایان رسانده بود و نسخه دوم آن را که شامل افزوده هایی بوده است ، ۲ سال پیش از مرگش ، در ۶۳۶ق /۱۲۳۸م پایان داده بود.متن کامل این دست نوشته ، بر خط خود ابن عربی ، اکنون در موزه اوقاف اسلامیه در استانبول ، با شماره های ۱۸۴۵-۱۸۸۱، در ۳۷ جزء، نگهداری می شود.ابن عربی در پایان این نسخه می نویسد: «بحمدالله این باب با پایان کتاب ، آن هم تا حد امکان با ایجاز و اختصار به دست نویسنده آن پایان کتاب یافت و این نسخه دوم از کتاب به خط من است .فراغ از این باب که پایان کتاب است ، در بامداد چهارشنبه ۲۴ ربیع الاول ۶۳۶ دست داد، محمد بن علی بن محمد ابن العربی الطائی الحاتمی ، وَفَّقَه الله ، این نسخه ۳۷ مجلد است و اضافاتی بر نسخه اول دارد و آن را بر پسر بزرگم محمد که مادرش فاطمه بنت یونس بن یوسف است و بر نسل او و پس از آنان بر مسلمانان ، در خاور و باختر، در خشکی و دریا، وقف کردم ».
ابن عربی ، محمد، ج۴، ص۵۵۳ -۵۵۴، الفتوحات المکیة، بولاق ، ۱۲۹۳ق .
علاوه بر کتب و مجموعه های ذکر شده ۲۹ رساله دیگر ابن عربی که در حیدرآباد (۱۹۴۸) به چاپ رسیده است در مجموعه ای ۲ جزئی تحت عنوان الرسائل گردآوری شده است .اسامی این رسائل که برخی از آن ها به طور مستقل نیز به چاپ رسیده ، عبارت است از:۱. کتاب الالف و هو کتاب الاحدیة؛ نیز قاهره ، ۱۳۲۵ق ؛ ۲. کتاب الازل ؛ ۳. کتاب الاسراء الی مقام الاسری ؛ ۴. کتاب الاسفار عن نتائج الاسفار؛ ۵. کتاب اصطلاح الصوفیه ؛ نیز قاهره ، ۱۲۸۳ق ، استانبول ، ۱۳۰۷ق ، لایپزیگ ، به کوشش فلوگل ، ۱۸۴۵م ، همراه با تعلیقات عبدالرحمان حسن حمود، ۱۹۸۷م ؛ ۶. کتاب الاعلام باشارات اهل الالهام ؛ ۷. رسالة الانتصار؛ ۸. رسالة الانوار فیما یمنح صاحب الخلوة من الاسرار؛ نیز قاهره ، ۱۳۳۲ق ؛ ۹. التجلیات ؛ ۱۰. کتاب التراجم ؛ ۱۱. کتاب الجلالة و هو کلمة الله ؛ ۱۲. کتاب الجلال و الجمال ؛ ۱۳. کتاب حلیة الابدال ؛ ۱۴. رسالة الشیخ الی الامام الرازی ؛ نیز قاهره ، ۱۳۴۴ق ؛ ۱۵. رسالة فی سؤال اسمعیل بن سودکین ؛ ۱۶. رسالة لایعول علیه ؛ ۱۷. کتاب الشأن ؛ ۱۸. کتاب الشاهد؛ ۱۹. کتاب الغناء فی المشاهدة؛ ۲۰. کتاب القربة؛ نیز، قاهره ، ۱۳۲۵ق ؛ ۲۱. رسالة القسم الالهی ؛ ۲۲. کتاب الکتب ؛ ۲۳. کتاب المسائل ؛ ۲۴. کتاب منزل القطب و مقامه و حاله ؛ ۲۵. کتاب المیم و الواو و النون ؛ ۲۶. کتاب نقش الفصوص ؛ ۲۷. کتاب الوصایا؛ ۲۸. کتاب الوصیة؛ ۲۹. کتاب اولیاء.
ده رساله مترجم
...
wikifeqh: آثار_محیی_الدین_ابن_عربی