اذر کیوان

آذر کیوان. آذر کیوان (۹۴۲ـ هند ۱۰۲۷ق)
پایه گذار فرقۀ آذر کیوانی. از زردشتیان ایران بود و در شیراز می زیست. در اوایل قرن ۱۱ق با شماری از یارانش، در روزگار اکبرشاه به هند کوچید. گویند سیاست دینی اکبرشاه و کوشش های او برای ایجاد تفاهم فکری و دینی در پهنه ای گسترده او را به سرزمین هند کشاند. در دبستان مذاهب دربارۀ اخلاق و رفتار او آمده که مردی منزوی و کم سخن بود، به ریاضت و قناعت زندگی می کرد و گوشت نمی خورد. زبان های اوستایی، پهلوی، فارسی، ترکی، هندی و عربی را خوب می دانست. فرقه ای که پی افکند آمیزه ای از عقاید زردشتی، اسلامی، هندویی، یهودی، مسیحی، مانویت و آیین مزدک بود. نام گروهی از شاگردان و پیروان آذرکیوان در شارستان چهارچمن و دبستان مذاهب آمده است. برخی زردشتی و از پارسیان ایران و هند بودند و برخی نصرانی، یهودی، هندو و مسلمان. بهرام بن فرشاد، از پیروان این فرقه، به حکمت اشراق شیخ شهاب الدین سهروردی توجهی خاص داشت. آذر کیوان با عقاید دینی و آرای فلسفی زمان خود آشنا بوده و منظومۀ مکاشفات از آثار اوست که در جام کیخسرو، از آثار این فرقه، باقی مانده است. به نوشتۀ شارستان چهارچمن، کتاب های آیینۀ اسکندر، تخت طاقدیس و پرتو فرهنگ از دیگر آثار آذر کیوان است. برخی از آثار به جاماندۀ این فرقه: دساتیر، شارستان چهارچمن، جام کیخسرو، زردست افشار، زنده رود، دبستان مذاهب و فرازستان.