اصول الفلسفه

[ویکی نور] أصول الفلسفة، اثر آیت الله جعفر سبحانی (متولد تبریز 1308ش) است که در آن، کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم نوشته علامه سیّد محمّدحسین طباطبایی (تبریز 1282-1360ش، قم) را از زبان فارسی به عربی ترجمه کرده است. درباره این ترجمه چند نکته گفتنی است:
1. این ترجمه متأسفانه کامل نیست و مترجم محترم فقط موفق به برگردان چهار مقاله از کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم شده و فرصت نیافته که همه چهارده مقاله آن را به زبان عربی ترجمه کند. او ترجمه مقاله چهارم را در تاریخ 1375ق، در حوزه علمیه قم به پایان برده است .
2. مترجم در مقدمه اش بر چاپ اول که تاریخ نگارش آن مشخص نیست، چنین نوشته است: «... ادعا نمی کنم که در این ترجمه مطالب را کلمه به کلمه منتقل کرده ام، بلکه کوشیده ام که مقاصد کتاب را با روشن ترین و آسان ترین عبارات برسانم. اما در مورد پاورقی هایی که هم دوره ما علامه مطهری بر کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم نوشته، گفتنی است که فقط به ترجمه مواردی پرداختم که به اصل مباحث مربوط می شود و مباحث فرعی را ترجمه نکردم» .
3. همچنین مترجم در مقدمه اش بر چاپ دوم که آن را در حوزه علمیه قم در تاریخ اول ذی حجه 1414 نوشته، یادآور شده است: «اثر حاضر درس هایی است که استاد بزرگ و حکیم اسلام و فیلسوف شرق سید محمدحسین طباطبایی (رضوان الله علیه) آن را به صورت حضوری بیان کرده و در روزگاری تدریس کرده که مادی گرایی در میدان سیاست و اقتصاد، عظمتی داشت و اندیشه مادی، جوانان را می فریفت و بسیاری از فرهیختگان دانشگاهی را نیز با احتمالات جدیدی که مطرح کرده بود و با اصطلاحات انقلابی اش به اشتباه می افکند. استاد، احساس مسئولیت کرد و این دانشنامه را برای نزدیک کردن مطالب دو فلسفه شرق و غرب و جداسازی مباحث از یکدیگر پدید آورد و در بین مباحث، اندیشه های مادی به ارث رسیده از «مارکس» و «انگلس» را به بوته نقد کشاند... بخشی از این اثر را به زبان عربی ترجمه کردم که حدود چهل سال پیش منتشر شد... هرچند مارکسیسم از نظر سیاسی و اقتصادی از بین رفته است، ولی از نظر فکری و روشی در بین برخی از اذهان و برخی از دانشگاه ها و استادان مطرح می شود و سنجیده نیست که دشمن را دست کم بگیریم، درحالی که او در صدد جمع کردن نیرو و حمله به ارزش های دینی است...» .
4. علامه طباطبایی در تقریظی که آن را به زبان عربی در تاریخ 9 ذی حجه 1378ق، بر اثر حاضر نوشته، چنین آورده است: «این کتاب مقالاتی فلسفی است که خواننده اش را با خود به حرکت درمی آورد تا او را بر افقی بلند بنشاند و از آنجا او را بر خلاصه نظریات فیلسوفان کلده، مصر، ایران و یونان و... مُشرِف گرداند و آنگاه نظر فیلسوفان اسلام را بر آن بیفزاید و همچنین با نظراتی که فیلسوفان جدید غربی بر آن اضافه کرده اند، آشنا شود و آنگاه به داوری آزادانه و نظر صحیح که هیچ چاره ای از آن نیست، برسد. محتوای این کتاب، مطالبی است که چند سال پیش آنها را سامان داده ام. آن زمان به صورت فارسی و درسی بیان کردم و به همان صورت چاپ و منتشر شد. سپس به ذهنم رسید که آن را به زیور عربی بیارایم، ولی فرصتی نداشتم و هرچه کوشیدم موفق نشدم؛ پس از شیخ محقق ما صاحب فضیلت، شیخ جعفر سبحانی که خدا تأییدش کند، خواستم که این مسئولیت را بپذیرد و او - که از کسانی است که این راه را پیموده و غبار راه را نشانده و در جلسه درس این مقالات بارها شرکت کرده - پذیرفت و کتاب حاضر را پدید آورد. او زیباتر از آنچه من در نظر داشتم، ترجمه کرده و پُربارتر از آنچه آرزویش می کردم، آورده است. از او متشکرم که نهایت کوشش خود را برای بیان مقاصد کتاب به کار برده و با امانت، مطالب را نقل کرده و اهداف این فنّ را به بهترین شکل روشن ساخته است .
5. همچنین علامه شیخ مرتضی آل یاسین یکی از بزرگان دانشمندان نجف اشرف تقریظی بر این اثر نوشته و در آن چنین گفته است: «... یکی از امتیازاتی که این اثر دارد، عبارت است از اینکه بین فلسفه قدیم و جدید جمع کرده و مسائل مشکل آن را آسان ساخته است و گاه برخی از مباحث، چنان تحلیل وجدانی شده است که خواننده را از جستجوی برهان بی نیاز کرده است و به این ترتیب توانسته است به فلسفه مادی ضربه ای محکم وارد کند و برای فریب خوردگان فلسفه مادی ثابت کند که فلسفه الهی پایدارتر و ریشه دارتر از آن است که پندارهای مادی گرایان آن را بلرزاند...» .