ابن سینا و موسیقی

حسین ابن سینا ابن عبدالله معروف به ابن سینا دانشمند، فیلسوف و پزشک بزرگ ایرانی در قرن چهار و پنجم هجری قمری از بزرگان و علمای موسیقیدان زمان خود بوده است. او مباحث اصلی موسیقی را با نهایت دقت تشریح نموده و در این مباحث پیرو فارابی است، عقاید او را تشریح می کند و در بسیاری موارد دارای ابداعات و ابتکار است.
ابن سینا در تالیفات موسیقی خود در جستارهای گوناگون وارد شده و آن ها را مختصر، مفید و با دلایل منطقی بیان کرده که نه تنها به اصول فیزیکی و ریاضی تکیه می کند بلکه دامنه بحث را به فلسفه و علم النفس نیز می کشاند.
ابن سینا سه کتاب موسیقی دو عدد به زبان عربی و یکی به زبان فارسی دارد که از همه مبسوط تر و مهم تر بیست هزار کلمه از فصل دوازدهم از بخش ریاضی کتاب الشفا و بعدی سه هزار کلمه در کتاب النجات است که خلاصه ای از همان کتاب شفا است و سومی به فارسی در کتاب دانش نامه که خلاصه ای از کتاب النجات است.
از کتاب دانشنامه دو نسخه خطی در موزه بریتانیا است و از "شفا" هفده نسخه خطی به این قرار موجود است: یکی در کتابخانه سپهسالار، دو نسخه در کتابخانه مجلس، یک نسخه در کتابخانه حاج سید نصرالله تقوی، دو نسخه در کتابخانه مشکوه، یکی در کتابخانه استان رضوی، دو نسخه در کتابخانه بودلیان آکسفورد، یک نسخه در مکتب هندی لندن، یک نسخه دیگر در جامعه لید در هند، یک نسخه در کتابخانه جون رایلندز در منچستر، دو نسخه در کتابخانه مصری در قاهره، یک نسخه در کتابخانه جمعیه الملکیه السیویه در لندن و بالاخره یکی هم در کتابخانه اوبسالا در سوئد.
موسیقی شفای ابن سینا: این کتاب شامل شش بخش به قرار زیر است:
بخش اول ۵ فصل به این ترتیب:
• مقدمه درباره روش تحقیق و تعریف صدا
• تعریف موسیقی و علل ایجاد صوت و زیر و بمی وعلل آن
• شناسایی ابعاد موسیقی
• ابعاد ملایم مرتبه اول
• ابعاد ملایم مرتبه دوم
بخش دوم ۲ فصل به این ترتیب:
• جمع و تفریق اعداد
• مضاعف و نصف کردن ابعاد
بخش سوم ۳ فصل به این ترتیب:
• راجع به اجناس
• شماره اجناس
• اجناس قوی
بخش چهارم ۲ فصل به این ترتیب:
• جمع یا دستگاه
• ایجاد اهنگ از نت های موسیقی
بخش پنجم ۵ فصل به این ترتیب:
• نت های موسیقی
• علم اوزان
• وزن خوانی
• اوزان چهار تایی و پنج تایی و شش تایی و اوزان معمولی
• شعر و اوزان شعری