ابن شجری

لغت نامه دهخدا

ابن شجری. [ اِ ن ُ ش َ ج َ ] ( اِخ ) شریف ابوالسعادات هبةاﷲبن علی بن محمدبن حمزه حسنی بغدادی ( 450-542 هَ.ق. ). ادیب نحوی ، منسوب به شجرة قریه ای نزدیک مدینه یا شجره نام مردی از عرب. چندی در کرخ نقیب علویین بود. او راست : کتاب امالی در هشتادوچهار مجلس در فنون ادب و کتاب حماسه نظیر دیوان حماسه ابوتمام و شرح لمع ابن جنی و شرح تصریف الملوکی. زمخشری در سفر مکه صحبت او درک کرد و به بیت ذیل متنبی تمثل جست :
و اَستکبر الاخبار قبل لقائه
فلما التقینا صغَّر الخَبَرَ الخُبرُ.

فرهنگ فارسی

ادیب نحوی منسوب به شجره قریه نزدیک مدینه

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] اِبْن ِ شَجَری ، ابوالسعادات هبةالله بن علی علوی حسنی (۴۵۰- ۲۰ رمضان ۵۴۲ق /۱۰۵۸-۱۲ فوریه ۱۱۴۸)، نحوی ، لغوی ، ادیب و شاعرِ شیعی بود.
نسب او به امام حسن مجتبی (ع ) می رسد و به همین سبب علوی حسنی نامیده شده است .درباره شهرت یافتن او به ابن شجری اختلاف است .یاقوت او را از طرف مادر به خاندان «شجری » منسوب می داند، اما ابن خلکان انتساب او را هم به این خاندان محتمل می داند و هم به قریه شجره واقع در نزدیکی مدینه .
تحصیلات
وی ادب و نحو را نزد ابن طباطبا ، خطیب تبریزی ، سعید بن علی سُلالی و ابن فَضال مُحاشِعی آموخت و علم حدیث را نزد جماعتی از شیوخ چون ابوالحسن مبارک بن عبدالجبار صیرفی و محمد بن سعید ابن نبهان کاتب فراگرفت و از دوریستی ، ابن قدامه و دیگران روایت کرد. وی هرگز از دانش اندوزی نیاسود، چنانکه در سن پیری نیز در درس ابوالحسن بن طیوری و برخی دیگر حاضر می شد، حال آنکه او خود در فنون ادب تجارب بسیار اندوخته و در بغداد ، سرور نحودانان گشته بود و چندی هم ، به نیابت از سوی الطاهر ابوعبدالله احمد بن ابی الحسن علوی ، نقیب طالبیان در محله کرخ بغداد بود.
شاگردان
گویند ابن شجری مدت ۷۰ سال به تدریس نحو و ادب اشتغال داشت .در این مدت طولانی بسیاری از مشاهیر نحو و لغت ، چون تاج الدین کندی ، ابوالبرکات ابن انباری و ابن خشاب از او دانش آموختند؛ عده ای چون شیخ برهان الدین حمدانی قزوینی و قطب راوندی نیز از او روایت حدیث کردند.
از نظر بزرگان
...

[ویکی شیعه] ابوالسعادات هبة الله بن علی علوی حسنی معروف به ابن شجری (۴۵۰ق - ۲۰ رمضان ۵۴۲ق)، نحوی، لغوی، ادیب و شاعرِ شیعی و نویسنده کتاب الامالی و الحماسة است.
نسب او به امام حسن مجتبی (ع) می رسد و به همین سبب علوی حسنی نامیده شده است. درباره شهرت یافتن او به ابن شجری اختلاف است. یاقوت حموی او را از طرف مادر به خاندان شجری منسوب می داند، اما ابن خلکان انتساب او را هم به این خاندان محتمل می داند و هم به قریه شجره واقع در نزدیکی مدینه.
وی ادب و نحو را نزد ابن طباطبا، خطیب تبریزی، سعید بن علی سلالی و ابن فضال محاشعی آموخت و علم حدیث را نزد اساتیدی چون ابوالحسن مبارک بن عبدالجبار صیرفی و محمد بن سعید بن نبهان کاتب فراگرفت و از دوریستی، ابن قدامه و دیگران روایت کرد.

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف بزرگ اسلامی است
اِبْن شَجَری، ابوالسعادات هبةالله بن علی علوی حسنی (450- 20 رمضان 542ق/1058-12 فوریة 1148)، نحوی، لغوی، ادیب و شاعرِ شیعی. نسب او به امام حسن مجتبی علیه السلام می رسد و به همین سبب علوی حسنی نامیده شده است.
درباره شهرت یافتن او به ابن شجری اختلاف است. یاقوت (19/282) او را از طرف مادر به خاندان «شجری» منسوب می داند، اما ابن خلکان (6/50) انتساب او را هم به این خاندان محتمل می داند و هم به قریة شجره واقع در نزدیکی مدینه (برای نظرات دیگر، نک: سیوطی، 1/324)
وی ادب و نحو را نزد ابن طباطبا، خطیب تبریزی، سعید بن علی سُلالی و ابن فَضال مُحاشِعی آموخت و علم حدیث را نزد جماعتی از شیوخ چون ابوالحسن مبارک بن عبدالجبار صیرفی و محمد بن سعید ابن نبهان کاتب فراگرفت (یاقوت، 19/282-283؛ قفطی، 3/356؛ ابن خلکان، 6/46) و از دوریستی، ابن قدامه و دیگران روایت کرد.(افندی، 5/318)
وی هرگز از دانش اندوزی نیاسود، چنان که در سن پیری نیز در درس ابوالحسن بن طیوری و برخی دیگر حاضر می شد، (ذهبی، 2/463) حال آن که او خود در فنون ادب تجارب بسیار اندوخته و در بغداد، سرور نحودانان گشته بود و چندی هم به نیابت از سوی الطاهر ابوعبدالله احمد بن ابی الحسن علوی، نقیب طالبیان در محلة کرخ بغداد بود.(ابن انباری، 284؛ ابن کثیر، 11/223)
گویند: وی مدت 70 سال به تدریس نحو و ادب اشتغال داشت. در این مدت طولانی بسیاری از مشاهیر نحو و لغت چون تاج الدین کندی، ابوالبرکات ابن انباری (یاقوت، 19/283؛ ابن انباری، 286) و ابن خشاب (فیروزآبادی، 278) از او دانش آموختند؛ عده ای چون شیخ برهان الدین حمدانی قزوینی و قطب راوندی نیز از او روایت حدیث کردند.(افندی، همانجا)
مقام ارجمند او را همگان ستوده اند: منتجب الدین (ص 197) او را فاضل و صالح دانسته است؛ ابن انباری (ص 285-286) سلسلة مشایخ او را در نحو به علی علیه السلام رسانده است؛ یاقوت (همانجا) نیز وی را بسیار ستوده و گفته است. در علم نحو یگانة روزگار بود، اشعار و احوال و ایام عرب را نیک می دانست و در ادب تسلط کامل و کافی داشت.
ابن هشام (1/45، 60، 64، 65، جم) به آراء و نظرات او در چندین مورد استناد کرده و ابن خلکان (6/46-47) به تبحر او در استشهاد به شعر عرب اشاره نموده است. بدین سان ابن شجری به درجه ای از اعتبار و شهرت رسیده بود که بزرگی چون زمخشری، هنگام بازگشت از سفر حج در بغداد به دیدنش رفت و در حضور عده ای از جمله ابن انباری در باب حدیث و شعر و ادب با او به مباحثه پرداخت. (یاقوت، 19/128؛ ابن خلکان، همانجا)

پیشنهاد کاربران

بپرس