ابوالغازی بهادرخان فرزند عرب محمدخان، حکمران خیوه و تاریخدان جغتایی بود. تاریخ احتمالی تولد این شاهزاده از خاندان ازبک شیبانی، ۱۶ ربیع الاول ۱۰۱۲ ق. ( ۲۴ اوت ۱۶۰۳ م ) می باشد. [ ۱] [ ۲] معمولاً عنوان ازبک ها در اوایل دوران صفوی به شیبانیان فرارود گفته می شد اما در این سال ها، یعنی ۱۶۲۹ میلادی برابر با ۱۰۰۷ هجری شمسی، منظور از خان ازبک در جنگ های ازبک ها و شاه صفی، خان های خیوه و خانات بخارا هستند. ابوالغازی والی خوارزم خود به خراسان تاخت و برادرش اسفندیار، خانِ اورگنج به مرو حمله نمود. این دو برادر، از خان های خیوه هستند. ابوالغازی بهادر خان از خان های با اطلاع می باشد و کتاب های ارزشمندی بنام شجره تراکمه و شجره ترک تألیف کرده است. این خان که در ابتدا والی خوارزم بود، پس از بازگشت از دربار صفوی، خان کل خیوه شد.
هنگامی که جانشینان تیمور در کشاکش قدرت با یکدیگر در خراسان و فرارود روزگار را به غفلت سپری می کردند، نوادگان چنگیز به فکر چنگ انداختن به سرزمین هایی افتادند که روزگاری اجدادشان بر آن ها حکم می راندند. یکی از این قبایل که اتحادی از طوایف بیابانگرد مغول را به وجود آورد، خاندان شیبانی بود که نژاد به چنگیز مغول می رسانید. در اواخر قرن نهم هجری قمری مقارن با ظهور سلسلهٔ صفویه در ایران، این قبایل، حکومتی به نام ازبکان در فرارود تشکیل دادند که بیش از چهار سده دوام داشت. پس از جنگ های متعددی که پادشاهان صفوی با ازبکان انجام دادند، در اواخر حکومت شاه عباس بزرگ، دو حکومت اصلی در بین ازبکان وجود داشت که همواره با یکدیگر و همسایگان در حال جنگ بودند: خانات خیوه در ناحیه خوارزم و خانات بخارا[ ۳] در بخارا و شمال خراسان بزرگ. البته روش حکومتی در این خانات به صورت متمرکز نبوده است و حکمرانان هر ناحیه ای درجه بالایی از خودگردانی داشته اند.
در اواخر حکومت شاه عباس بزرگ، در خوارزم عرب محمدخان، خان خیوه[ ۴] از سلسله عربشاهی حکومت می کرد. سپاهیان عرب محمدخان، فرزندانش را ضد وی برانگیختند و او به ناچار از شاه عباس یاری خواست. [ ۵] سرانجام عرب محمدخان موفق به مهار کردن این جریان نشد و بخشی از سپاه، فرزند چهارده ساله اش ایلبارس را به خانی برداشتند و در حدود ۱۰۳۰ ه. ق عرب محمدخان را کشتند. دیگر فرزندان او پراکنده شدند و اسفندیار سلطان به اصفهان ( دربار شاه عباس ) گریخت و ابوالغازی بهادرخان و شریف محمد به دربار امام قلی خان ( خان بخارا از سلسله جانیان[ ۶] ) در بخارا پناه بردند. سرانجام با حمایت جدّی شاه عباس، اسفندیارخان در ۱۰۳۲ ه. ق بر خوارزم غلبه کرد و بر مسند خانی نشست. [ ۷] تا زمانی که شاه عباس زنده بود، اسفندیارخان به خراسان حمله نمی کرد، اما پس از مرگ شاه عباس، هم خود خان خیوه و هم برادرش به خراسان حمله کردند، اما پس از مواجهه با واکنش شاه صفی، کل گناه حملات را بر گردن ابوالغازی ( برادر اسفندیار ) انداختند و از حملات عذرخواهی کردند. [ ۸] سپس ابوالغازی را دستگیر کرده و در ابیورد تحویل بیگلربیگی خراسان دادند که در همدان پیش شاه صفی بردند و ده سال در قلعه طبرک اصفهان زندانی شد. [ ۹] [ ۱۰]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفهنگامی که جانشینان تیمور در کشاکش قدرت با یکدیگر در خراسان و فرارود روزگار را به غفلت سپری می کردند، نوادگان چنگیز به فکر چنگ انداختن به سرزمین هایی افتادند که روزگاری اجدادشان بر آن ها حکم می راندند. یکی از این قبایل که اتحادی از طوایف بیابانگرد مغول را به وجود آورد، خاندان شیبانی بود که نژاد به چنگیز مغول می رسانید. در اواخر قرن نهم هجری قمری مقارن با ظهور سلسلهٔ صفویه در ایران، این قبایل، حکومتی به نام ازبکان در فرارود تشکیل دادند که بیش از چهار سده دوام داشت. پس از جنگ های متعددی که پادشاهان صفوی با ازبکان انجام دادند، در اواخر حکومت شاه عباس بزرگ، دو حکومت اصلی در بین ازبکان وجود داشت که همواره با یکدیگر و همسایگان در حال جنگ بودند: خانات خیوه در ناحیه خوارزم و خانات بخارا[ ۳] در بخارا و شمال خراسان بزرگ. البته روش حکومتی در این خانات به صورت متمرکز نبوده است و حکمرانان هر ناحیه ای درجه بالایی از خودگردانی داشته اند.
در اواخر حکومت شاه عباس بزرگ، در خوارزم عرب محمدخان، خان خیوه[ ۴] از سلسله عربشاهی حکومت می کرد. سپاهیان عرب محمدخان، فرزندانش را ضد وی برانگیختند و او به ناچار از شاه عباس یاری خواست. [ ۵] سرانجام عرب محمدخان موفق به مهار کردن این جریان نشد و بخشی از سپاه، فرزند چهارده ساله اش ایلبارس را به خانی برداشتند و در حدود ۱۰۳۰ ه. ق عرب محمدخان را کشتند. دیگر فرزندان او پراکنده شدند و اسفندیار سلطان به اصفهان ( دربار شاه عباس ) گریخت و ابوالغازی بهادرخان و شریف محمد به دربار امام قلی خان ( خان بخارا از سلسله جانیان[ ۶] ) در بخارا پناه بردند. سرانجام با حمایت جدّی شاه عباس، اسفندیارخان در ۱۰۳۲ ه. ق بر خوارزم غلبه کرد و بر مسند خانی نشست. [ ۷] تا زمانی که شاه عباس زنده بود، اسفندیارخان به خراسان حمله نمی کرد، اما پس از مرگ شاه عباس، هم خود خان خیوه و هم برادرش به خراسان حمله کردند، اما پس از مواجهه با واکنش شاه صفی، کل گناه حملات را بر گردن ابوالغازی ( برادر اسفندیار ) انداختند و از حملات عذرخواهی کردند. [ ۸] سپس ابوالغازی را دستگیر کرده و در ابیورد تحویل بیگلربیگی خراسان دادند که در همدان پیش شاه صفی بردند و ده سال در قلعه طبرک اصفهان زندانی شد. [ ۹] [ ۱۰]
wiki: ابوالغازی بهادرخان