ابوطالب مکی

[ویکی فقه] «ابوطالب محمد بن علی بن عطیه مکی»، زاهد و عارف سده چهارم است که در اصل از مردم جبل ایران بود و چون در مکه پرورش یافت، به مکی معروف شد.
با آن که ابوطالب از مولفان مشهور صوفیه بوده است و در دوره های بعد همواره به اقوال و روایات او استناد می کرده اند، آگاهی درباره زندگانی و احوال شخصی او بسیار اندک است. از گستردگی و تنوع مطالب و موضوعاتی که در کتاب « قوت القلوب » او دیده می شود، چنین بر می آید که وی در اوایل عمر در علوم مرسوم زمان خود به تحصیل و تعلم مشغول بوده و خصوصا به استماع حدیث و روایت آن رغبت و توجه تمام داشته است. وی صحیح بخاری را نزد ابوزید استماع کرده و از عبدالله بن جعفر بن فارس اجازه روایت گرفته بود و از کسانی چون ابوبکر آجری ، علی بن احمد مصیصی ، محمد بن عبدالحمید صنعانی و احمد ضحاک روایت می کرد و کسانی چون عبدالعزیز ازجی و محمد بن مظفر خیاط از او روایت کرده اند.
ریاضت ها
ابوطالب روزگاری به ریاضت های سخت عمر می گذرانده و گفته اند که سال ها خوراکش برگ و ریشه گیاهان صحرا بوده است، تا جایی که رنگ چهره اش دگرگون شده بود. نسبت ابوطالب در تصوف به دو واسطه از طریق ابوالحسن احمد و پدر او ابوعبدالله محمد بن سالم به سهل تستری می رسید. وی با ابن جلاء نیز مصاحبت داشت و از او با عنوان شیخنا ابوبکر بن جلاء یاد می کرد. بعد از وفات ابوالحسن ابن سالم در بصره در فاصله سال های ۳۵۰ تا ۳۶۰ ق، ابوطالب به نشر آراء او پرداخت و زعامت مذهب سالمیه را برعهده گرفت. وی نخست در بصره و سپس در بغداد به وعظ و تبلیغ مشغول شد و مردم بسیار در مجالس او گردمی آمدند، اما گه گاه در سخنان او نکات و تعبیراتی شنیده می شد که با عقاید رایج مردم سازگار نبود و مورد انکار و انتقاد متشرعان قرار می گرفت، چنان که از او نقل کرده اند که می گفت: «لیس علی المخلوقین اضر من الخالق» از این رو به سخنان ناروا و بدعت آمیز متهم شد و مردم از او روی گردان شدند و ناگزیر تا پایان عمر دیگر مجلس نگفت. وی در سال ۳۸۶ ق در بغداد درگذشت و در جانب شرقی مقبره مالکیه به خاک سپرده شد.
آثار
۱- قوت القلوب فی معاملة المحبوب مهمترین اثری است که از وی بر جای مانده و از آغاز همواره از شهرت و اعتباری خاص برخوردار بوده است. ۲- علم القلوب (با توجه به مطالب که این کتاب با کتاب قوت القلوب اختلاف شدید دارد، به نظر می رسد که این کتاب اثر ابوطالب مکی نباشد ولی منسوب به او شده است.) ۳- المجمل المختصر که امروزه اثری از آن موجود نیست ۴- اربعین که متضمن چهل حدیث بوده است.

[ویکی فقه] محمد بن علی بن عطیه (د ۳۸۶ ق/۹۹۶ م)، زاهد و عارفی است که در مکه پرورش یافته بود، لذا به مکی معروف شد. وی از مؤلفان مشهور صوفیه بوده است.
محمد بن علی بن عطیه (د ۳۸۶ ق/۹۹۶ م)، زاهد و عارفی که در اصل از مردم جبل ایران بود و چون در مکه پرورش یافته بود، به مکی معروف شد. با آنکه ابو طالب از مؤلفان مشهور صوفیه بوده است و در دوره های بعد همواره به اقوال و روایات او استناد می کرده اند، آگاهی درباره زندگانی و احوال شخصی او بسیار اندک است و مؤلفان کتاب های طبقات و تراجم صوفیه، چون ابو نعیم اصفهانی، سلمی، قشیری، انصاری و عطار از او سخنی نگفته اند، اما از گستردگی و تنوع مطالب و موضوعاتی که در کتاب قوت القلوب او دیده می شود، چنین برمی آید که وی در اوایل عمر-و ظاهرا مدتی دراز-در علوم مرسوم زمان خود به تحصیل و تعلم مشغول بوده و خصوصا به استماع حدیث و روایت آن رغبت و توجه تمام داشته است. وی صحیح بخاری را نزد ابو زید استماع کرده و از عبدالله بن جعفر بن فارس اجازه روایت گرفته بود. و از کسانی چون ابوبکر آجری، علی بن احمد مصیصی، محمد بن عبدالحمید صنعانی و احمد ضحاک روایت می کرد و کسانی چون عبدالعزیز ازجی و محمد بن مظفر خیاط از او روایت کرده اند.
ریاضت ها
ابو طالب روزگاری به ریاضت های سخت عمر می گذرانده و گفته اند که سال ها خوراکش برگ و ریشه گیاهان صحرا بوده است، تا جایی که رنگ چهره اش دگرگون شده بود.
نسبت ابوطالب در تصوف
نسبت ابو طالب در تصوف به دو واسطه از طریق ابو الحسن احمد و پدر او ابو عبدالله محمد بن سالم به سهل تستری (د ۲۸۳ ق/ ۸۹۶ م) می رسید. وی با ابن جلاء نیز مصاحبت داشت و از او با عنوان شیخنا ابو بکر بن جلاء یاد می کند.
رهبری مذهب سالمیه
...