اخذ علت مکان معلول

[ویکی فقه] اخذ علت مکان معلول از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و یکی ازاسباب وقوع غلط در تعریف است.
خطای در تعریف اقسامی دارد که اخذ علت، مکان معلول، یکی از آنهاست؛ یعنی به جای ماهیت یک چیز، سبب و علت آن آورده شود؛ اعم از اینکه آن علت، علت فاعلی باشد یا غایی، مادی باشد و یا صوری.۱. مثال علت فاعلی: «درد، جداکننده هماهنگی بین اعضای بدن است». در این مثال، علت، جای معلول قرار گرفته است، زیرا به هم ریختگی نظام و هماهنگی بدن، سبب درد است؛ پس اگر بخواهیم «درد» را تعریف کنیم باید ماهیت «درد» را بیان کنیم، نه علت و سبب آن ماهیت را.۲. مثال علت مادی: «صندلی، همان چوب است». در این مثال، چوب که علت مادی صندلی است، جای تعریف آورده شده است و این یک نوع خطای در تعریف است.۳. مثال علت غایی: «غذا همان سیر شدن است». این گونه تعریف درست نیست، چرا که سیر شدن، علت غایی غذاست، نه تعریف و ماهیت غذا.۴. مثال علت صوری: «دزدی، همان قدرت بر برداشتن پنهانی مال غیر است». این گونه تعریف هم، درست نیست، چرا که «قدرت بر برداشتن پنهانی مال غیر» علت صوری دزدی است، نه ماهیت و تعریف آن.همان گونه که اخذ علت، مکان معلول درست نیست، عکس آن، یعنی اخذ معلول، مکان علت هم درست نیست؛ مانند: «العقل ادراک صحیح»، زیرا ادراک صحیح، معلول عقل است و نمی تواند ماهیت و تعریف عقل باشد.