اخلاق محتشمی

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] «اخلاق محتشمی»، اثر خواجه نصیر الدین طوسی و به زبان فارسی است. این کتاب، در موضوعات مختلف اخلاقی است و پند و اندرز و سخنان حکیمانه و امثال و تمثیلات فراوان در آن به چشم می خورد و جنبه عملی آن از جنبه نظریش بیشتر است و یک دوره اخلاق اسلامی که رنگ تشیع دارد، از آن آشکار و هویداست.
کتاب، دارای چهل باب است. شیوه تألیف این کتاب، چنان است که نخست، در باره هر موضوع، آیه هایی از قرآن، سپس احادیث نبوی، آن گاه کلام حکما ذکر می شود.
خواجه، در این کتاب، علاوه بر آیات و احادیث، از رأی ها و گفته های بوذرجمهر، انوشیروان، روشنک دختر دارا و مانند اینها و از گفته های سقراط، افلاطون، ارسطو، دیوجانس، اسکندر، فیثاغورث و... نیز بهره برده است. وی کوشیده است بدون هیچ تعصبّی همه آرای برگزیده و صحیح را در باره اخلاق نظری از کلیه منابعی که در عصر او در دست رس دانشمندان بوده است، خواه قرآن کریم و احادیث نبوی و خواه عقاید صوفیان و زاهدان و خواه اندیشه های ایرانیان باستان و فیلسوفان هند و یونان، گرد آورد و به ویژه از گفته های اخوان الصفا و سخنان داعیان فرقه اسماعیلیه، بسیار استفاده کرده است. مرحوم دانش پژوه به نقل از یادنامه خواجه نصیر، یادآوری نموده که «خواجه به جنبه انسانی، بیشتر اهمیت می داد و آزاداندیش بود و مزه آزادی فیلسوفانه را چشیده و با همه گونه دانشمندان از اسماعیلی و شیعی و سنّی نشست و برخاست داشت و به آنها احترام می گذاشت و چندان تعصّب مذهبی روا نمی داشت».
با تمامی این اوصاف، وی در کتاب، به ویژه در باب های دوم و سوم، اعتقاد خویش را به تشیع نشان داده است و بی نظری و عدم تعصب او در نقل گفته های داعیان و حکیمان و فیلسوفان، دلیل بر مشرب حکیمانه و وسعت نظر و پیروی از روش علمی در تألیف کتاب است.
چهل بابی که در اخلاق محتشمی آمده، با باب نخست که در دین و شناسایی آفریننده است آغاز می شود و با باب چهلم که در حکایت ها و نادره ها و نکته ها و پندها است پایان می یابد.

[ویکی فقه] اخلاق محتشمی (کتاب). «اخلاق محتشمی»، اثر خواجه نصیر الدین طوسی و به زبان فارسی است. این کتاب، در موضوعات مختلف اخلاقی است و پند و اندرز و سخنان حکیمانه و امثال و تمثیلات فراوان در آن به چشم می خورد و جنبه عملی آن از جنبه نظریش بیشتر است و یک دوره اخلاق اسلامی که رنگ تشیع دارد، از آن آشکار و هویداست.
کتاب، دارای چهل باب است. شیوه تالیف این کتاب، چنان است که نخست، در باره هر موضوع، آیه هایی از قرآن ، سپس احادیث نبوی ، آن گاه کلام حکما ذکر می شود.
گزارش محتوا
خواجه، در این کتاب، علاوه بر آیات و احادیث ، از رای ها و گفته های بوذرجمهر ، انوشیروان، روشنک دختر دارا و مانند اینها و از گفته های سقراط ، افلاطون ،ارسطو ، دیوجانس، اسکندر، فیثاغورث و... نیز بهره برده است. وی کوشیده است بدون هیچ تعصبی همه آرای برگزیده و صحیح را در باره اخلاق نظری از کلیه منابعی که در عصر او در دست رس دانشمندان بوده است، خواه قرآن کریم و احادیث نبوی و خواه عقاید صوفیان و زاهدان و خواه اندیشه های ایرانیان باستان و فیلسوفان هند و یونان، گرد آورد و به ویژه از گفته های اخوان الصفا و سخنان داعیان فرقه اسماعیلیه ، بسیار استفاده کرده است. مرحوم دانش پژوه به نقل از یادنامه خواجه نصیر، یادآوری نموده که «خواجه به جنبه انسانی، بیشتر اهمیت می داد و آزاداندیش بود و مزه آزادی فیلسوفانه را چشیده و با همه گونه دانشمندان از اسماعیلی و شیعی و سنی نشست و برخاست داشت و به آنها احترام می گذاشت و چندان تعصب مذهبی روا نمی داشت». با تمامی این اوصاف، وی در کتاب، به ویژه در باب های دوم و سوم، اعتقاد خویش را به تشیع نشان داده است و بی نظری و عدم تعصب او در نقل گفته های داعیان و حکیمان و فیلسوفان، دلیل بر مشرب حکیمانه و وسعت نظر و پیروی از روش علمی در تالیف کتاب است. چهل بابی که در اخلاق محتشمی آمده، با باب نخست که در دین و شناسایی آفریننده است آغاز می شود و با باب چهلم که در حکایت ها و نادره ها و نکته ها و پندها است پایان می یابد.
← ذکر سه نوشته
...

[ویکی شیعه] اخلاق محتشمی (کتاب). اَخلاقِ مُحتَشَمی، کتابی اخلاقی اثر خواجه نصیرالدین طوسی و به زبان فارسی که حاوی موضوعات مختلف اخلاقی است. پندها و اندرزها، سخنان حکیمانه و تمثیلات فراوان، در این کتاب ذکر شده است. همچنین جنبه عملی این کتاب، از جنبه نظری آن بیشتر است.
این کتاب دارای چهل باب در موضوعات مختلف اخلاقی است. سه رساله دیگر نیز پس از ابواب چهل گانه آمده است.
محمد بن محمد بن حسن طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی (۵۹۷-۶۷۲ ق) از اندیشمندان صاحب نفوذ مسلمان است. وی نویسنده کتاب ها و رساله های بسیاری در علوم اخلاق، منطق، فلسفه، کلام، ریاضیات و نجوم است که از میان آنها می توان به اخلاق ناصری، اوصاف الاشراف، اساس الاقتباس، شرح الاشارات، تجرید الاعتقاد، جامع الحساب و کتاب مشهور زیج ایلخانی و التذکرة فی علم الهیئة در علم نجوم اشاره کرد. او همچنین رصدخانه مراغه و نیز کتابخانه مراغه را با بیش از چهار صد هزار جلد کتاب بنا نهاد.

دانشنامه آزاد فارسی

اَخلاق مُحتَشَمی
کتابی اخلاقی به فارسی، تألیف خواجه نصیرالدین طوسی. ابتدا تألیف آن را خواجه ناصرالدین عبدالرحیم بن ابی مصوّر، محتشم قهستان ( ـ۶۵۵ق) آغاز کرد، امّا به سبب گرفتاری های ملک داری نتوانست آن را به پایان برد و از خواجه نصیر که در آن زمان نزد وی روزگار می گذرانده خواست که نوشتۀ او را کامل کند. خواجه نیز چنین کرد و آن را اخلاق محتشمی نامید. این کتاب در ۴۰ باب تدوین شده و در ابتدای هر موضوع و مناسب با آن نخست آیه های قرآن، سپس احادیث نبوی، سخنان حکما و داعیان اسماعیلی آمده است. در این کتاب اصطلاحات و عبارات خاص اسماعیلیه فراوان به چشم می خورد. خواجه پس از هر بند آن ها را به فارسی ساده و روان ترجمه کرده است. خواجه در اصل این کتاب را برای واعظان اسماعیلی ساخته تا آنان را در کار دعوت مددکار باشد. این کتاب با تصحیح و دیباچۀ محمدتقی دانش پژوه در ایران به چاپ رسیده است (تهران، ۱۳۳۹ش).

پیشنهاد کاربران

بپرس