استثنا در اقرار

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] گاهی شخص اقرار کننده به دنبال اقرار خود استثنائاتی بیان می کند، که در این مبحث به حکم موارد استثنا شده پرداخته می شود.
در صورتی که اقرارکننده به دنبال اقرار خویش استثنایی ذکر کند، اگر استثنا از کلام مثبت باشد، وی به باقیمانده مستثنی منه ملزم می گردد و اگر استثنا از کلام منفی باشد به خود مستثنی ملزم می شود، مثلا اگر بگوید: این خانه ای که در اختیار من است ملک زید است به جز فلان اطاق، تنها نسبت به بقیه خانه اقرار کرده است و یا اگر بگوید: من به زید ۱۰ میلیون ریال به جز یک میلیون ریال بدهکارم، تنها به ۹ میلیون ریال ملزم می گردد. در مقابل اگر بگوید: این خانه از زید نیست به جز فلان اطاق ، و یا بگوید: زید از من طلبکار نیست به جز یک میلیون ریال تنها به اطاق مزبور یا یک میلیون ریال اقرار شده است. در این امر تفاوتی ندارد که مستثنی از جنس مستثنی منه باشد همچون مثال بالا یا آنکه از جنس دیگر باشد چنانکه اقرارکننده بگوید: ۱۰ میلیون ریال مگر صد دلار مدیونم که در این صورت ارزش ریالی صد دلار از ۱۰ میلیون ریال کسر می گردد و اقرارکننده به باقیماندۀ آن ملزم می گردد.
حکم استثنای کل از کل
اگر کسی به امری اقرار کند و سپس تمامی آن را استثنا نماید استثنا باطل است و اقرارکننده به تمام آنچه اقرار کرده ملزم می باشد. فقیهان از این نوع استثنا با عنوان «استثنای کل از کل» یا « استثنای مستوعب » یا « استثنای مستغرق » یاد می کنند، چنانکه کسی بگوید: این یک میلیون ریال مال فلانی است به جز یک میلیون ریال. علت بطلان آن است که این موارد در واقع استثنا نیست بلکه ابطال کلام پیشین است و به منزلۀ رجوع از اقرار است و رجوع از اقرار هم نسبت به حق الناس باطل و بدون اثر است.
حکم استثنا متصل و منفصل در اقرار
در اقرار متضمن استثنا مقر له نمی تواند بخش اول اقرار را بپذیرد ولی استثنا را قبول نکند، زیرا مستثنی و مستثنی منه یک جمله اند و عرف آن دو را پیکری واحد می داند، البته این امر در صورتی است که استثنا متصل باشد، اما اگر استثناء منفصل باشد، یعنی مستثنی به صورت جمله ای جداگانه آورده شود به گونه ای که عرف اقرار را مشتمل بر دو امر قابل تفکیک بداند، استثنا به منزلۀ رجوع از اقرار است و اثری ندارد، چنانکه کسی بگوید: یک میلیون ریال مدیونم، سپس بگوید: بدون صد هزار ریال مدیونم. فقیهان امامیه و سایر مذاهب اسلامی برای استثنا قواعد و اصولی بیان نموده و با اختلافهایی در رای، بحث استثنا در اقرار را به تفصیل بیان کرده اند.

پیشنهاد کاربران

بپرس