استصحاب زمان

[ویکی فقه] استصحاب زمان به حکم به بقای بخشی از زمان اطلاق می شود.
استصحاب زمان از اقسام استصحاب امور تدریجی و مقابل استصحاب زمانیات بوده و به استصحابی گفته می شود که مستصحب آن، نفس زمان می باشد؛ به بیان دیگر، به معنای حکم به بقای بخشی از زمان می باشد، مانند: استصحاب بقای روز یا شب به هنگام شک در هر یک، و یا استصحاب بقای ماه شعبان و یا ماه رمضان در یوم الشک ؛ برای مثال، کسی که نذر کرده در روز معینی قربانی کند، در صورت شک در وقوع شب، می تواند استصحاب بقای روز جاری کند.
اختلاف اصولیون در استصحاب مذکور
در این که آیا در نفس زمان، استصحاب جاری می گردد یا خیر، میان اصولی ها اختلاف وجود دارد؛ برخی مانند مرحوم « شیخ انصاری » استصحاب را در زمان جاری نمی دانند؛ ولی برخی دیگر مثل مرحوم « نایینی » و « آخوند خراسانی » به جریان چنین استصحابی اعتقاد دارند.علت این اختلاف آن است که زمان از امور تدریجی الوجود (غیر قارّ) می باشد؛ یعنی وجود آن دارای قرار و ثبات نیست و هرگز تمام اجزای آن، یک باره پدید نمی آید، بلکه هر جزئی از آن که موجود می شود، تا معدوم نگردد، جزء دیگر جای گزین آن نمی شود و از آن جایی که استصحاب به هنگام شک در بقا جاری می گردد نه هنگام شک در حدوث، مخالفین جریان استصحاب در زمان، می گویند: چون اجزای زمان به تدریج پدید می آید، پس شک در بقا، در آن معنا ندارد و از مصادیق شک در حدوث است که استصحاب در آن جریان ندارد؛ ولی معتقدان به جریان استصحاب در زمان، پاسخ می دهند که هر چند به دقت عقلی، استصحاب در نفس زمان جاری نیست، ولی عرف این دقت عقلی را به کار نمی بندد و با دید مسامحی، یک نوع وحدت اعتباری (غیر حقیقی) میان اجزای زمان لحاظ نموده و شب یا روز را حقیقت واحد در نظر می گیرد، آن گاه در آن استصحاب می کند. البته راه حل های دیگری هم در این باره بیان شده است.