استغراق

[ویکی فقه] یکی از اصطلاحات بکار رفته در ادبیات فارسی، استغراق بوده که در لغت به معنی «همه را فراگرفتن» و در اصطلاح علم معانی آن است که حُکمی کلّی بر همۀ افراد یک جنس دلالت کند، مگر آن که بعضی را از آن حکم استثنا کنند، و این در علم معانی از حالاتی است که متوجه مسندالیه می شود.
در زبان عربی، لامِ نشانۀ تعریف، هرگاه افادۀ چنین معنایی کند، لامِ استغراق نامیده می شود، مانند:«اِنَّ الْاِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ»
عصر/سوره۱۰۳، آیه۲.
در زبان فارسی، مهم ترین شیوه های بیان استغراق از این قرار است:۱) آن که مسندٌ الیه اسم جنس باشد، مانند کلمۀ «سخن» در این بیت:سخن چون برابر شود با خرَد• • • • روانِ نـــیوشـنده رامــش بَرَد (فردوسی)در این حالت، مسندٌالیه هم معرفه است و هم شامل همۀ افراد جنس خود می باشد.۲) آن که پیش از مسندٌالیه، صفت مبهمِ «هر»، «همه»، یا لفظ دیگری بیاید که افادۀ معنی عموم کند. مانند کلمۀ «که» در این بیت:هر که آمد عمارتی نو ساخت• • • • رفت و منزل به دیگری پرداخت (سعدی)۳) آن که مسندٌالیه به صیغۀ جمع باشد، مانند کلمۀ «عاشقان» در این بیت:عاشقان کشتگان معشوق اند• • • • بـــــر نیایـد ز کشــتگان آواز (سعدی)
انواع استغراق
برای استغراق تقسیمی باین شده است که به شرح زیل بوده:
← استغراقِ حقیقی
...