استلراتور

استلراتور ( به انگلیسی: Stellarator ) نام یکی از نخستین دستگاه ها یا راکتورهای آزمایشگاهی است که برای محصور کردن پلاسمای داغ توسط میدان مغناطیسی ساخته شده است. در این رآکتور می توان شرایطی را فراهم آورد تا فرایند همجوشی هسته ای کنترل شده ای در آن رخ دهد.
طرح اولیهٔ این دستگاه توسط لیمان اسپتزر فیزیکدان آمریکایی ( ۱۹۱۴ –۱۹۹۷ ) در سال ۱۹۵۰ ارائه شد و یک سال پس از آن در آزمایشگاه فیزیک پلاسمای دانشگاه پرینستون ساخته شد. در دهه های ۵۰ و ۶۰ میلادی، استلراتورها متداول ترین دستگاه آزمایشگاهی برای بررسی و مطالعهٔ فرایند همجوشی هسته ای کنترل شده بودند. از دههٔ هفتاد میلادی به این سو، رآکتورهای آزمایشگاهی توکامک که در سال ۱۹۵۶ توسط دانشمندان شوروی سابق طراحی شده بود نتایج بهتری در پی داشتند و جای خود را در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی پیشرو در دنیا باز کردند. با این وجود، در عمل توکامک ها نیز با مشکلاتی مواجه شدند، به طوری که در دههٔ ۹۰ میلادی طرح جدیدی از رآکتورهای استلراتور ارائه شد و چندین نمونه از آن نیز ساخته شد. [ ۱] از جمله می توان به استلراتور Wendelstein 7 - X در آلمان، Helically Symmetric Experiment ( HSX ) در آمریکا، و Large Helical Device در ژاپن اشاره کرد.
توکامک غالباً بیشتر مورد توجه محصورسازی مغناطیسی قرار گرفته است، با این حال برخی گروه ها از استلراتورها حمایت کرده اند که دارای برخی مزایا نسبت به توکامک است. توکامک انحنای مورد نیاز برای خطوط میدان مغناطیسی را از طریق پلاسمای خود ایجاد می کند بنابراین نیازی به دستکاری خطوط میدان مغناطیسی توسط یک جریان خارجی نیست. از مزایای استلراتورها می توان عدم احتیاج به جریان چنبره ای ( و در نتیجه افزایش احتمال فعالیت مداوم ) و ثبات سیستم بیشتر را نام برد.