اسرائیلیات در تفسیر

[ویکی فقه] اسرائیلیات گر چه در ظاهر به معنای داستان هایی است که از یک منبع یهودی سرچشمه گرفته باشد ولی در اصطلاح مفسران و محدثان مفهوم وسیع تری به خود گرفته و شامل تمام افسانه های کهنی است که از گذشتگان وارد تفسیر و حدیث و تاریخ شده است؛ اعم از اینکه منشا اصلی آن یهودی، مسیحی یا غیر آن باشد.
اسرائیلیات جمع اسرائیلیه به معنای داستان یا افسانه ای است که منشا اسرائیلی دارد و سلسله سند داستان به چنان منشای ختم شود اعم از شخص یا کتاب. خود کلمه اسرائیلی منسوب است به اسرائیل که لقب یعقوب پیامبر (علیه السّلام) می باشد و یهودیان چون به او منتسب اند، به بنی اسرائیل مشهورند. فرقی نمی کند که این انتساب دینی باشد یا نسبی؛ یعنی هر کس به آیین یهود بگرود اسرائیلی نامیده می شود؛ خواه منتسب به یکی از نوادگان حضرت یعقوب باشد یا نباشد. کلمه اسرائیل واژه ای عبری است به معنای پیروزی بر خدا این واژه مرکب است از اسرا به معنای پیروزی و چیره شدن و ئیل به معنای قدرت تام و تمام که لقب خداست. سرمنشا این وجه تسمیه، افسانه ای است که می گوید: حضرت یعقوب تمام یک شب با خدا کشتی گرفت؛ در پایان و هنگام صبح بر خدا چیره شد. (خدا به او گفت: نامت چیست؟ گفت: یعقوب. سپس خدا فرمود: بعد از این نام تو یعقوب نیست بلکه اسرائیل است؛ زیرا تو با خدا و مردم پیکار کردی و پیروز شدی.) بت ها نیز به این لقب نامیده شده اند. بنابراین اسرائیل یعنی چیره شده و پیروز آمده بر قدرت کامل یعنی خداوند تعالی و چون در پندار آنان حضرت یعقوب با خدا پیکار کرد و در نتیجه بر خداوند فائق آمد به وی لقب اسرائیل داده شد.
مفهوم گسترده اسرائیلیات
برخی از مفسران و محدثان مفهوم گسترده تری را نیز برای آن قائل شده اند و آنچه را دشمنان اسلام از سر دشمنی و کینه توزی در تفسیر و حدیث وارد ساخته اند، اسرائیلیات نامیده اند. با اینکه ممکن است این اخبار کاملا بی اساس باشد و حتی در یک منبع کهن هم نامی از آنها نیامده باشد، دشمنان اسلام از سر کینه توزی و بدنهادی و با هدف ایجاد تزلزل و فساد در عقاید مسلمانان آنها را جعل کرده باشند. بنابراین اطلاق واژه اسرائیلیات بر همه آن جعلیات از باب تغلیب است؛ چون بیشتر این احادیث خرافی و بی اساس در اصل به یک منبع یهودی متصل می شود و نقش عنصر یهودی بر دیگر عناصر غالب است و عرب های نخستین و نیز در عهد اول اسلام بیشتر از همه در فهم مبهمات و داستان های قرآن به آنان مراجعه می کردند و روشن است که یهودیان قومی بغایت دروغ پرداز و بهتان ساز بوده اند و خصومت و کینه توزی آنان نسبت به اسلام و مسلمانان از هر قوم دیگری افزون تر بوده است. خداوند می فرماید: «لتجدن اشد الناس عداوة للذین آمنوا الیهود و الذین اشرکوا ؛ مسلما یهودیان و کسانی را که شرک ورزیده اند دشمن ترین مردم نسبت به مومنان خواهی یافت.» یهودیان بیشتر از دیگر اهل کتاب با مسلمانان رابطه داشتند و از فرهنگ و دانش گسترده تری برخوردار بودند و نیرنگ ها و حیله های خبیثانه ای در جهت خدشه دار ساختن چهره اسلام به کار می بستند؛ بنابراین در جعل این حجم وسیع از اسرائیلیات بی اساس و در هم ریخته، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده اند. به این علت است که نقش عنصر یهودی در وارد ساختن جعلیات در ضمن تفسیر و حدیث، از دیگر عناصر برجسته تر است و احادیث جعلی، به اسرائیلیات موسوم و مشهور شده اند.
اسرائیلیات در کتب تفسیر و حدیث
قوم عرب از زمان های دور، اهل کتاب و بویژه یهودیان ساکن سرزمین های خود را اهل دین و فرهنگ و آگاه به شؤون زندگی می پنداشت و از این رو در همه مسائل مورد علاقه خود اعم از مسائل مربوط به شناخت آفریده های جهان و سرگذشت امت های پیشین و تاریخ پیامبران و دیگر امور، به یهودیان مراجعه می کردند و به همین دلیل پس از ظهور اسلام هم برای شناخت مسائل مربوط به دین جدید (اسلام) مراجعه به اهل کتاب را ترجیح می دادند؛ بویژه چون قرآن هم مسلمانان را به مراجعه به آگاهان و اهل کتاب تشویق کرده و خطاب به آنان فرموده است: «فان کنت فی شک مما انزلنا الیک فاسال الذین یقروون الکتاب من قبلک لقد جاءک الحق من ربک فلا تکونن من الممترین ؛ و اگر از آنچه به سوی تو نازل کرده ایم در تردیدی از کسانی که پیش از تو کتاب (آسمانی) می خواندند بپرس، قطعا حق از جانب پروردگارت به سوی تو آمده است. پس زنهار از تردیدکنندگان مباش.» و این نوع خطاب از قبیل: «و ما لی لا اعبد الذی فطرنی و الیه ترجعون ؛ آخر چرا کسی را نپرستم که مرا آفریده است و (همه) شما به سوی او بازگشت می یابید.» است.
← رجوع به اهل کتاب
...