اصحاب حدود

[ویکی فقه] اَصْحاب حُدود، اصطلاحی در مباحث کلامی محکّمه برای آن گروه از مرتکبان کبایر که بر گناه آنان حدی واجب شده باشد.
بحث از منزلت اصحاب حدود، از فروع مبحث منزلت فاسق در کلام اهل تحکیم است.یکی از مسائل مهم کلامی در سده های نخست هجری مسأله منزلت مرتکب کبیره بوده که از مهم ترین زمینه های تفرق فرق اسلامی و از اصلی ترین مواضع اختلاف میان آنان بوده است.
دیدگاه فرق درمورد مرتکب کبیره
در نگرشی اجمالی، درمورد منزلت مرتکب کبیره در میان فرق کهن کلامی، ۳ دیدگاه اصلی وجود داشته است.گروهی چون امامیه و مرجئه ، به اسلام «حتی مرجئه به ایمان » مرتکب کبیره قائل بودند، معتزله نظریه منزلة بین المنزلتین را مطرح می کردند و قاطبه محکّمه به کفر مرتکب کبیره معتقد بودند.
اصحاب حدود در کتب قدیمی
آنچه با عنوان مسأله اصحاب حدود در کتب کهن کلامی و آثار فرقه شناسی مطرح بوده، به سبب ویژگی موجود در این قسم از کبایر «کبایر مستوجب حد» خصوصیت یافته، و این تفصیل گامی در جهت تعدیل نظریات تند محکّمه در باب تکفیر فاسق بوده است.در مسأله اصحاب حدود، سخن از آن گروه مرتکبان کبیره است که در نصوص معتبر شرعی با صفت خاصی شناخته شده، و برای گناه آنان حدی و عقابی مشخص در دنیا تعیین شده است.
روایات وارده در مورد مرتکب کبیره
...

[ویکی شیعه] اَصْحاب حُدود، اصطلاحی کلامی و اعتقادی است به معنای کسانی که کیفر حد شرعی بر آنان واجب شده است. شهرت این اصطلاح، به سبب آن است که موضوع یک مسئله کلامی بوده است. در سده های نخست هجری این مسئله مطرح شد که اگر مسلمانی مرتکب گناه کبیره ای شود که حد شرعی دارد، آیا از اسلام خارج می شود یا هنوز مسلمان است یا عنوان سومی پیدا می کند؟ این اصطلاح از فروع بحث «جایگاه فاسق» در بین اهل مُحَکّمه است.
از مسائل مهم کلامی در سده های نخست هجری، مسئلۀ جایگاه شخص مرتکب گناه کبیره بود. شرح مسئله این است که اگر شخص مسلمان گناهی مرتکب شود که حدّ شرعی دارد، آیا او همچنان مومن محسوب می شود یا به ظاهر مسلمان است و حکم اسلام بر او جاری است یا کافر است و یا در جایگاهی دیگر قرار دارد. این مسئله اختلافی را میان متکلمان مسلمانان برانگیخت. در این باره سه دیدگاه اصلی وجود داشت: گروهی چون امامیه و مرجئه، به اسلام (و حتی مرجئه به ایمان) مرتکب کبیره قائل بودند؛ معتزله نظریۀ «منزلة بین المنزلتین» را مطرح کردند و اکثریت گروه محکمه به کفر مرتکب کبیره معتقد بودند. در اینجا بحث از گناهان کبیره ای است که حد شرعی دارند.
دسته بندی گناهان به گناهانی که ارتکاب آنها حد شرعی دارد و گناهان دیگر، نزد غالب مذاهب اعتبار نداشته و به همین سبب در آثار غیر اهل تحکیم به ندرت به این مسأله پرداخته شده است. از میان روایاتِ اندک برجای مانده از غیر محکمه در این باره، روایاتی از ائمۀ شیعه - از جمله امام باقر(ع) - است، به این مضمون که پس از اجرای حد و وقوع عذاب دنیوی، مرتکب کبیره از گناه پاک می شود و مستوجب عذاب اخروی نخواهد بود.