اصطلاحات حدیث

[ویکی فقه] شناسائی اصطلاحات علم الحدیث ما را از تفصیل در اسناد یکان یکان احادیث مستغنی می سازد. به علاوه که دانستن اصطلاحات متعارفه این فن برای سالکین این طریق از ضروریات شمرده می شود.
اکنون بی مناسبت نیست به پاره ای از اصطلاحات علم الحدیث به اجمال اشاره کنیم؛ زیرا شناسائی این اصطلاحات ما را از تفصیل در اسناد یکان یکان احادیث مستغنی می سازد. به علاوه که دانستن اصطلاحات متعارفه این فن برای سالکین این طریق از ضروریات شمرده می شود. (اصطلاحات مزبور جز معدودی راجع بسند حدیث است اما در متن حدیث (که مقصود بالذات نیز همانست) فقط به نص و مجمل و ظاهر و ماول تقسیم شده. نیز مضمون حدیث گاهی مطلق و هنگامی عام و زمانی مقید و یا خاص است ) و تفصیل اصطلاحات مزبور ضمن رساله (درایة الحدیث) که به سال ۱۳۹۷ قمری در چاپخانه دانشگاه مشهد به چاپ رسیده، بازگو گردیده.انواع حدیث (به حسب این اصطلاحات) طبق تبویب سیوطی در تدریب الراوی ۶۵ قسم است. ولی حازمی در کتاب العجاله اقسام آنرا بالغ بر صد نوع دانسته. و شهید ثانی در شرح بدایه، سی قسم را ذکر فرموده. و سبب این اختلاف بیشتر به واسطه به حساب آوردن اقسام فرعی یک مصطلح است.
تواتر و آحاد
حدیث یا متواتر است یا احاد.
← متواتر
قدماء خبر را بصحیح و غیر آن منقسم می کردند و برای صحیح نزد هر یک از ارباب حدیث فریقین شرائطی بوده که ما شرائط بخاری و مسلم را (از اهل سنت) طی تاریخ تدوین حدیث یاد کردیم. و اما شرائط صحت نزد امامیه بقرار نوشته محقق کاشانی (فیض) در مقدمات وافی عبارت است از:۱ ـ وجود حدیث در چند اصل از اصول اربعماة مشهور و متداول بین اصحاب.۲ ـ تکرار حدیث در یک یا دو اصل بطرق معتبره.۳ ـ وجود حدیث در یکی از اصول راویانی که تصدیق و توثیق آنان اجماعی است مانند زراره و محمد بن مسلم و فضیل بن یسار.۴ ـ وجود حدیث در یکی از اصول اصحاب اجماع، مانند صفوان بن یحیی و بزنطی و یونس بن عبد الرحمن و عمار ساباطی.۵ ـ وجود حدیث در کتبی که توسط اصحاب ائمه نوشته شده و چون بر امام عرضه گردیده بر آن صحه گذارده اند مانند کتاب عبید الله حلبی که بر حضرت صادق (علیه السّلام) عرضه گردید و کتاب یونس بن عبد الرحمن و فضل بن شاذان که بر حضرت عسکری(علیه السّلام) ارائه گردید.۶ ـ اخذ حدیث از کتبی که نزد پیشینیان امامیه شهرت داشته و مورد اعتماد بوده چه مؤلف آن امامی باشد مانند کتاب صلات حریز بن عبدالله سجستانی و کتب بنی سعد و علی بن مهزیار یا غیر امامی نوشته باشد مانند کتاب حفص بن غیاث قاضی و حسین بن عبدالله السعدی و کتاب قبله علی بن حسن طاطری.شیخ حر عاملی در فوائد خاتمه (هدایة الامامة) بنقل از مشرق الشمسین شیخ بهائی باختصار عناوین مزبور را (بجز عنوان ششم) قرائن صحت حدیث می شمارد.باری از زمان سید بن طاووس (جمال الدین احمد بن موسی بن طاووس متوفای ۶۷۳ ه است که کتاب بشری در اصول و حل الاشکال فی معرفة الرجال از تالیفات وی است، کتاب اخیر شامل مطالب کتب اربعه رجال (رجال کشی، رجال نجاشی، فهرست شیخ، رجال شیخ) و بخش (ضعفاء) از کتاب (رجال غضائری) است که پس از وی صاحب معالم (شیخ حسن پسر شهید ثانی) این کتاب را مرتب ساخته و بنام تحریر طاووسی نامیده) یا علامه حلی (آیة الله جمال الدین ابو منصور حسن بن یوسف معروف به (علامه حلی) از بزرگترین علمای شیعه در قرن هفتم هجری است که تالیفاتی در منطق و کلام و فلسفه و فقه و اصول و رجال دارد) بنقل شیخ بهائی در مشرق الشمسین تقسیم باصول اربعه معمول گردید.
اصول اربعه
...