اقتصاد در اسلام

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] اقتصاد در اسلام بر خلاف اقتصاد در غرب، بر قناعت و پرهیز از مصرف گرایی تأکید دارد. صاحب نظرانی بر این باروند که قلمرو اقتصاد اسلامی شامل فلسفه، مکتب، نظام، نهاد و حقوق است.
محققان و اندیشمندان اسلامی وقتی از قلمرو و آموزه های اقتصاد اسلامی بحث می کنند از واژه هایی استفاده می کنند که هم در دامنه استفاده از میزان واژه های اساسی و نیز در مفاهیم این واژه ها اختلافات فراوانی وجود دارد. این اختلافات حداقل در ظاهر موجب تفاوت برداشت هایی در قلمرو و آموزه های اقتصاد اسلامی شده است. برخی احکام اقتصادی ثابت و غیرثابت را قلمرو اقتصاد اسلامی معرفی می کنند. بعضی افزون بر آن ها از واژه مبانی و مکتب اقتصادی استفاده می کنند. تعدادی از اندیشمندان معتقدند افزون بر آن ها علم اقتصاد اسلامی نیز داریم. صاحب نظرانی نیز بر این باروند که قلمرو اقتصاد اسلامی شامل فلسفه، مکتب، نظام، نهاد و حقوق است. همچنین نظرات دیگر.برخی صاحب نظران نیز در کشف این آموزه ها روش هایی ارائه داده اند. اختلافات در ارائه روش دستیابی به آموزه ها هم به نوع روش ها و هم در مفاهیم واژه ها، و همچنین در جایگاه و نحوه استفاده از این روش ها فراوان است. (این دیدگاه و اختلافات آنها در مقالات و گفت و گوهای کتاب «ماهیت و ساختار اقتصادی اسلامی»، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی آمده است.) بررسی هر یک از محورهای فوق، تحقیقات عمیق و گسترده ای را می طلبد.
تقسیم آموزه ها
ما بدون ورود به نقد و بررسی اختلافات در قلمرو و آموزه های اقتصاد اسلامی، فکر می کنیم آموزه های اقتصادی اسلامی ـ همانند آموزه های اقتصادی سایر مکاتب اقتصادی ـ به مراحل مترتب بر هم ذیل قابل تقسیم هستند:
← مبانی اعتقادی
اکنون این پرسش را مطرح می کنیم که ما به عنوان مسلمان چگونه می توانیم به ساحت شریعت نفس الامر راه یابیم و آن چه برای سعادت دنیا و آخرت نیاز داریم از آن بهره مند گردیم؟ تنها راه دستیابی ما به شریعت نفس الامری عبارت از وحی (قرآن) و سنت و عقل است. با مراجعه به قرآن، سنت و عقل می توانیم به مبانی اعتقادی و ارزشی، اهداف، راهبردها و احکام حقوقی رفتارهای اقتصادی دست یافته و با تنسیق و تنظیم آنها، طرح نظری نظام اقتصادی اسلام را کشف کنیم.این کشف در صورتی می تواند منتسب به اسلام باشد که در کشف هر آموزه اقتصادی از روش صحیح و با استفاده از عنصر اجتهاد مرسوم در آن آموزه انجام شود. میزان انتساب آموزه های اقتصادی مکشوف به اسلام و نفس الامر بستگی به توانایی علمی شخص مستَنْبِط و روش کشف وی دارد. هر چه توانایی وی بیشتر و روش درست تری در مطالعه در پیش گیرد میزان انتساب مکشوف و مستَنْبِط او به اسلام و نفس الامر بیشتر خواهد بود. البته انتظار بر آن نیست که آن چه در نهایت از روش صحیح کشف می شود، دقیقاً منطبق بر آموزه های نظام اقتصادی موجود در عالم نفس الامر باشد، این سخن نیز بدان معنا نیست پس آن چه کشف شده نباید در خارج به عینیت در آید، چون اگر فرد کاشف، صلاحیت کافی برای کشف را داشته باشد و نیز از روش صحیح استفاده نموده باشد، آن گاه مکشوف وی می تواند نزد خدای متعال حجت باشد. در آن هنگام می توان آن را در خارج طراحی و عینیت بخشید. چون «لِلْمُصیِب اَجرانِ وَ لِلْمُخطی اَجرٌ واحِد»؛ در نتیجه اگر کسی از توان کافی کشف برخوردار باشد و از روش صحیح استفاده نماید، آن چه کشف می نماید اگر مطابق با عالم نفس الامر باشد، دو پاداش خواهد داشت و اگر خطا بود تنها یک پاداش خواهد گرفت.روشی که ما برای کشف آموزه های اقتصاد اسلامی معرفی می کنیم به نام «روش ترکیب» است. در ادامه مقصود از این روش، اجزا و ابعاد آن، و نیز نحوه استفاده از آن در کشف آموزه های اقتصاد اسلامی توضیح داده می شود.
روش ترکیب
...

پیشنهاد کاربران

بپرس