الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف

[ویکی نور] الإنصاف فی مسائل دام فیها الخلاف تألیف آیت الله شیخ جعفر سبحانی به زبان عربی از جمله آثاری است که به اختلافات فکری و فقهی فرق اسلامی و مقارنه و مقایسه بین آنها تحت عنوان فقه و کلام تطبیقی پرداخته است، در جلد اول و دوم به اختلافات فقهی پرداخته و در جلد سوم اختلافات کلامی را جمع آوری و بررسی نموده است.
بعد از رحلت رسول اکرم صلی الله علیه و آله میان فقهاء و علمای اسلامی اختلافاتی ظهور کرد و در قرن دوم و سوم هجری وسعت یافت. کثیری از علما از همان ابتدا اهتمام بر جمع آوری و تصنیف این اختلافات داشته و سعی نمودند تا اقوال را در مسائل مطرح نمایند، تا جایی که گفته شد: شناخت اقوال در مسأله خود نصف استنباط است. به بعضی از کتب تألیف شده در مسائل خلاف اشاره می نماییم.
1- الموطأ، از امام مالک متوفی 179 ق. 2- کتاب الاُمّ از بویطی متوفی 231 ق. 3- مسائل إسحاق الکوسج، اختلاف امام احمد با معاصرینش آورده شده. 4- اختلاف الفقهاء تألیف امام أبی عبدالله محمد بن نصر مروزی (202 - 294 ق). 5- اختلاف الفقهاء تألیف امام ابی بکر محمد بن منذر نیشابوری شافعی متوفی 309ق. 6- اختلاف الفقهاء تألیف امام محمد بن جریر طبری متوفی 310ق. 7- اختلاف العلماء تألیف امام أبی جعفر أحمد بن محمد طحاوی حنفی متوفی 321ق. 8- اختلاف الفقهاء تألیف محمد بن محمد باهلی شافعی متوفی 321ق. 9- الخلافیات تألیف امام ابی بکر احمد بن حسین بیهقی (384 - 458 ق). 10- اختلاف العلماء تألیف ابی مظفر یحیی بن محمد بن هبیره حنبلی متوفی 555ق.
1- الاختلاف تألیف ابی عبدالله محمد بن عمر واقدی (130 - 207 ق). 2- اختلاف الفقهاء تألیف ابی حنیفه نعمان بن احمد مصری مغربی متوفی 363ق. 3- مسائل الخلاف فی الفقه، تألیف شریف مرتضی (355 - 436 ق). 4- مسائل الناصریات، تألیف شریف مرتضی. 5- الخلاف فی الاحکام، تألیف شیخ الطایفه ابی جعفر محمد بن حسن طوسی متوفی 460ق. 6- المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف، تألیف امین الاسلام فضل بن حسن طبرسی (471 - 548 ق). 7- خلاف المذاهب الخمسه فی الفقه، تألیف شیخ تقی الدین حسن بن علی بن داود حلی (647 - 707 ق). 8- تذکرة الفقهاء، تألیف علامه حسن بن مطهر (648 - 726 ق). 9- منتهی المطلب فی تحقیق المذاهب، تألیف علامه حلی که از بهترین کتب در فقه مقارن از جهت نقل و تحقیق است. 10- مختلف الشیعه، تألیف علامه حلی.
انگیزه تألیف 1- بیان فرعی بودن اختلافات است. 2- این اختلافات بسیار محدود است که در مقابل موارد اتفاق بین فرق اسلامی بسیار ناچیز است. 3- با بررسی منصفانه و عالمانه این اختلافات، می توان آن ها را به وحدت نظر رساند و موجب برطرف شدن دشمنی ها و کینه ها بین فرق مختلف شد.