التمهید

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] التمهید، از مهم ترین آثار در حوزه کلام اشعری، نوشته قاضی ابوبکر باقلانی متکلم قرن چهارم و پنجم بود.
از این کتاب سه نسخه شناخته شده است: نسخه مورخ ۴۷۲ (یعنی تقریباً هفتاد سال بعد از فوت باقلانی) موجود در کتاب خانه ملی پاریس (ش ۶۰۹۰) که قدیمترین و بهترین نسخه کتاب است ولی کامل نیست نسخه مورخ ۴۷۸ در ایاصوفیه در استانبول (ش ۲۲۰۱)؛ و نسخه مورخ ۵۵۵ در کتاب خانه مصطفی عاطف افندی در استانبول (ش ۱۱۲۳).

پیشینه تصحیح و انتشار
این کتاب دو بار تصحیح و منتشر شده است: بار اول در ۱۳۲۶ ش/ ۱۹۴۷ به کوشش محمود محمد خضیری و محمد عبدالهادی ابوریده در قاهره، و بار دوم در ۱۳۳۶ ش /۱۹۵۷ به تصحیح ریچارد مکارتی در بیروت می باشد. مصححان چاپ اول به رغم اطلاع از وجود نسخه های استانبول، به علت دسترسی نداشتن به آن ها، کتاب را صرفاً بر مبنای نسخه پاریس منتشر کرده اند، لذا بخش های عمده ای از کتاب در این چاپ نیامده است. ریچارد مکارتی آن را بر مبنای هر سه نسخه، تصحیح علمی و انتقادی کرده و قسمت هایی را که در چاپ اول نیامده، بر مبنای نسخه های موجود در استانبول به آن افزوده است، اما به دلیل این که صرفاً به مسائل اصول عقاید و توحید علاقه داشته، بخش مربوط به امامت را ــ که در چاپ نخست برمبنای نسخه پاریس منتشر شده بوده ــ تصحیح و منتشر نکرده است. مکارتی بر مبنای سخن باقلانی در التمهید که گفته است بخش امامت این کتاب مدخلی بر کتاب مفصّل او در امامت، یعنی کتاب مناقب الائمةِ و نقض المطاعنِ علی سَلَفِ الامة، است و نیز بر اساس این اطلاع که صرفاً جلد دوم آن کتاب یافته شده، چنین گفته که بخش امامت التمهید را می توان به عنوان جلد اول آن کتاب، به همراه آن تصحیح و منتشر کرد . چاپ دیگری نیز از این کتاب موجود است که هر چند با عنوان «تحقیق» منتشر شده، در حقیقت تصحیح جدیدی نیست، بلکه صرفاً نتیجه کنار هم چاپ کردن کل تصحیح مکارتی و بخش امامت در تصحیح خضیری و ابوریده است.

انتساب کتاب به باقلانی
در انتساب این کتاب به باقلانی تردید نشده است، اما تاریخ تألیف آن روشن نیست، هر چند به سبب پختگی و استحکام بیان آن محققان متفق القول اند که نمی تواند از آثار جوانی نویسنده باشد و قاعدتاً باید در اواخر قرن چهارم نوشته شده باشد

نام التمهید در نسخ مختلف
...

پیشنهاد کاربران

بپرس