[ویکی فقه] المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر (کتاب). «المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی» اثر احمد بن محمد بن علی الفیومی، از کتب لغت که یک فرهنگ عربی به عربی به شمار می رود و مولف به صورت گزینشی در انتخاب واژگان عمل کرده است.
وی در این اثر، کلمات غریب شرح الوجیز (شرح الوجیز در فروعات فقه مذهب شافعی اثر غزالی است) را جمع آوری کرده و تعدادی از لغات و الفاظ مشتبهه به آن اضافه کرده است. مولف در این کار از هفتاد کتاب کمک گرفته است و در سال ۷۳۴ ق آن را به اتمام رسانده است.
انگیزه تالیف
مؤلف، کتاب را به هدف توضیح کلمات غریب برای «شرح الوجیر» رافعی تالیف کرده است؛ لذا لغات موجود در آن بسیار محدود می باشد. او در مقدمه کتاب می گوید:(فانی کنت جمعت کتابا فی غریب شرح الوجیر الامام الرافعی و اوسعت فیه من تصاریف الکلمه و اضفت الیه زیادات من لغه غیره...) بر همین اساس در ابتدای کتاب، مخاطب خود را کسانی می داند که در ادبیات عرب قوی باشند و آن را یک معجم علمی معرفی می کند (با مراجعه به کتاب و مشاهده آن می توان بر این مطلب واقف شد). گزینش لغات خاص و بررسی کامل هر لغت، باعث شده حجم کتاب، کم باشد و کتاب لغات محدودی را دربر گیرد.
ساختار کتاب
کتاب در یک جلد و بر اساس حروف الفباء (با توجه به حروف اصلی کلمه)، و رعایت ترتیب حروف اصلی (فاء الفعل، عین الفعل، لام الفعل) تدوین شده است. وی در اسامی، ابتدا واژگانی را که مکسور الاول هستند ذکر کرده؛ سپس مضموم الاول در پایان مفتوح الاول را ترجمه نموده است و افعال نیز به ترتیب رایج طبق وزنشان مرتب و ترجمه نموده است.در ترتیب کتاب، کلمات رباعی و خماسی را همراه با کلمات ثلاثی ذکر کرده است؛ البته مولف در این کار سعی کرده که بین حروف کلمات رباعی و خماسی با ثلاثی اتحادی در حروف اصلیشان ایجاد کند؛ مثلا «برقع» را همراه با «برق» آورده است؛ زیرا برقع از جهات حروف با برق متفق است. وی احادیث بسیاری به عنوان شاهد مثال در کتاب ذکر می کند. مولف در بسیاری از موارد شرح لغوی کلمه را رها کرده و به بررسی معنای فقهی آن پرداخته است (به عنوان مثال خوب است شرح کلمه روح را در این کتاب مطالعه نمائید)، همچنین طرح بعضی مسائل فقه اللغه و مباحث ادبی نیز در قسمت های مختلف کتاب ذکر کرده است. لازم به ذکر است که توجه به تذکیر و تانیث و سعی در ذکر جمع های اسامی در کتاب قابل توجه است و دلالت بر دقت مولف می کند.
گزارش محتوا
...
وی در این اثر، کلمات غریب شرح الوجیز (شرح الوجیز در فروعات فقه مذهب شافعی اثر غزالی است) را جمع آوری کرده و تعدادی از لغات و الفاظ مشتبهه به آن اضافه کرده است. مولف در این کار از هفتاد کتاب کمک گرفته است و در سال ۷۳۴ ق آن را به اتمام رسانده است.
انگیزه تالیف
مؤلف، کتاب را به هدف توضیح کلمات غریب برای «شرح الوجیر» رافعی تالیف کرده است؛ لذا لغات موجود در آن بسیار محدود می باشد. او در مقدمه کتاب می گوید:(فانی کنت جمعت کتابا فی غریب شرح الوجیر الامام الرافعی و اوسعت فیه من تصاریف الکلمه و اضفت الیه زیادات من لغه غیره...) بر همین اساس در ابتدای کتاب، مخاطب خود را کسانی می داند که در ادبیات عرب قوی باشند و آن را یک معجم علمی معرفی می کند (با مراجعه به کتاب و مشاهده آن می توان بر این مطلب واقف شد). گزینش لغات خاص و بررسی کامل هر لغت، باعث شده حجم کتاب، کم باشد و کتاب لغات محدودی را دربر گیرد.
ساختار کتاب
کتاب در یک جلد و بر اساس حروف الفباء (با توجه به حروف اصلی کلمه)، و رعایت ترتیب حروف اصلی (فاء الفعل، عین الفعل، لام الفعل) تدوین شده است. وی در اسامی، ابتدا واژگانی را که مکسور الاول هستند ذکر کرده؛ سپس مضموم الاول در پایان مفتوح الاول را ترجمه نموده است و افعال نیز به ترتیب رایج طبق وزنشان مرتب و ترجمه نموده است.در ترتیب کتاب، کلمات رباعی و خماسی را همراه با کلمات ثلاثی ذکر کرده است؛ البته مولف در این کار سعی کرده که بین حروف کلمات رباعی و خماسی با ثلاثی اتحادی در حروف اصلیشان ایجاد کند؛ مثلا «برقع» را همراه با «برق» آورده است؛ زیرا برقع از جهات حروف با برق متفق است. وی احادیث بسیاری به عنوان شاهد مثال در کتاب ذکر می کند. مولف در بسیاری از موارد شرح لغوی کلمه را رها کرده و به بررسی معنای فقهی آن پرداخته است (به عنوان مثال خوب است شرح کلمه روح را در این کتاب مطالعه نمائید)، همچنین طرح بعضی مسائل فقه اللغه و مباحث ادبی نیز در قسمت های مختلف کتاب ذکر کرده است. لازم به ذکر است که توجه به تذکیر و تانیث و سعی در ذکر جمع های اسامی در کتاب قابل توجه است و دلالت بر دقت مولف می کند.
گزارش محتوا
...