الکبر

[ویکی الکتاب] ریشه کلمه:
کبر (۱۶۱ بار)

(بر وزن عنب و قفل) بزرگی قدر. چنانکه درقاموس و اقرب گفته. مثل . . و آن به اعتبار سن نیز گفته می‏شود مثل . که مراد از آن بزرگی سن و پیری است. راغب گفته: اصل صغیر و کبیر در اعیان است و به طور استعاره در معانی به کار روند. و آن به معنی سنگینی نیز آید که نوعی از بزرگی است مثل . گران است بر مشرکان آنچه آنها را بدان می‏خوانید. *** کبیر: از اسماء حسنی است . ظاهراً آن به معنی عظیم القدر است چنانکه علی به معنی بلند پایه است در مجمع آن را «اَلسَّیِّدُ الْمَلِکُ الْقادِرُ عَلی جَمیعِ الْاَشْیاءِ» گفته است. مراجعه به آیات نشان می‏دهد که آن نوعاً در ذیل آیاتی آمده سخن در قدرت و احاطه خداوند است و علی هذا سخن مجمع تأیید می‏شود. کبیر در غیر خدا و در کبیر معنوی و جسمی و ایضاً به معنی رئیس و رهبر به کار رفته است مثل . که معنوی است . که می‏شود گفت: بزرگی جثه مراد است و در آیه . مراد رهبر و رئیس می‏باشد. کبریاء: عظمت و حکومت . و باشد برای شما عظمت و حکمرانی در زمین؟ . مراد از آن در آیه ربوبیّت عامه و حکومت مطلقه است و لفظ عزیز و حکیم تا حدی آن را معنی می‏کند. *** کبر: (به کسر اول) بزرگی ایضاً تکبر و خودبینی. مثل . بعضی «کبر» را در آیه به ضم کاف خوانده‏اند مراد از آن معظم شی‏ء است. ضمیر «کبره» راجع به افک واقع در صدر آیه است گویند مراد از «وَالَّذی تَوَلَّی» عبداللَّه بن ابی است که در اشاعه افک پافشاری می‏کرد. یعنی: آنکه به معظم افک مباشرت کرده برای اوست عذابی بزرگ. . نیست در سینه هایشان مگر تکبر و خود بزرگ بینی. تکّبر: نیز به همان معنی است و شاید تکلف در آن منظور باشد یعنی به زور خودش را کبیر می‏داند بدترین تکبر آن است که در برابر امر خدا تکبر و از قبول آن امتناع کند . استکبار آن است که اظهار بزرگی و تکبر کند با آنکه اهلش نیست . و آیات قرآن همه در این زمینه است.