الیگودرز

از قدیم تا کنون باب اصیل زلکی هم از نظر وسعت سرزمین و هم از نظر جمعیت و تعداد تیره یکی از بزرگترین باب های ایل بختیاری بوده است.
زلکی ها به گویش بختیاری تکلم می کنند و پوشش و فرهنگ آنها نیز مثل دیگر لرهای بختیاری است.
هر زلکی همیشه به ایرانی بودن و لُر بودن و بختیاری بودن و زلکی بودن خود افتخار می کند و حداقل نام ۱۵ پشت پدری خود را می داند و در آنها اسامی خانوادگی اصیل آریایی و ایرانی زیاد استفاده شده است.
طبق برخی از نسخ کتاب تاریخ گزیده مستوفی و منتخب التواریخ معینی و تذکره شیخ ورگمت در قرن ۴ تا ۸ هجری:
زلکی یکی از کهن ترین قبایل لُر بزرگ بوده که نام آن در کنار نام های آسترکی و راکی و. . . آمده است و طبق همین اسناد در سرزمین لُر قدمتی هزارساله دارد.
دمورگان در سفرنامه اش به ایران هنگام بازدید از زلکی ها گفته که این مردم شباهت زیادی به هخامنشیان دارند.
نام باستانی زلکی به معنی آتش و روشنایی است که برخی نیز برای این نام معنی کمیاب را هم آورده اند.
مردمان غیور و شجاع زلکی در طول تاریخ قوم لر در کنار دیگر برادران بختیاری خود در مقابل دشمنان رشادت های زیادی از خود نشان داده اند از جمله؛ جنگ با افغانها و با روس ها و با مغول ها و با قاجارها و با افشارها و دفاع مقدس و انقلاب مشروطه و. . . .
سیاست حکومت ها در بسیاری از دوره ها ایل زلکی را مثل دیگر لرها به حاشیه برده است.
در کنار شجاعت مردان و زنان غیور و نجیب زلکی وجود کوه های صعب العبور سبب شده که در گذشته هیچ بیگانه ای وارد بخش زلقی نشود.
زلکی ها در طول تاریخ هیچگاه زیر بار زور نرفته اند و در بسیاری از دوره ها به حکومت ها مالیات نداده اند.
از بزرگان نام آور زلکی می توان به علیمُراد شاه لیرکی بختیاری رقیب پرقدرت نادرشاه افشار اشاره کرد.
همچنین علیقُلی خان تاجمیری زلقی فاتح خمین و محلات و دلیجان و اراک و فراهان و خنداب و شازند و گلپایگان و خوانسار و میمه و کاشان و قم یکی دیگر از بزرگان ایل خوشنام زلکی است.
ضمناً ایل کهن و شریف زلکی به غیر از دو شخصیت مذکور در گذشته دارای بزرگان و خوانین و کلانتران و کدخدایان و سرداران بزرگ بسیاری بوده که نام آن بزرگ مردان همیشه در قلب ها زنده است.
در عهد صفویه که مردم انگشت شمار سواد داشتند شخصی به نام میرزا احمد زلقی کتب خطی را بازنویسی می کرد و نشان از وجود افراد با سواد زلکی در آن ایام دارد.
امروزه نیز ایل زلکی سرشار از انسان های موفق بسیاری در زمینه های علمی و هنری و سیاسی و ورزشی و نظامی در سطح کشور و خارج از کشور است.
بخش پُربرکت و بکر زلقی سکونتگاه اصلی مردم زلکی است که در جنوب شهرستان الیگودرز_لرستان و مرکز سرزمین بختیاری قرار دارد و مرکز آن شهر الیگودرز است. وجود آبشارها و رودها و جنگل های بلوط و کوه ها و دره ها زیبایی خاصی به آن بخشیده این منطقه دارای پوشش گیاهی و جانوری فوق العاده ای است و کشاورزی و دامداری و پرورش ماهی و زنبورداری و. . . در آن رونق زیادی دارد. عدم وجود امکانات کافی باعث شده که مردم این بخش امروزه به شهرها و مناطق اطراف مهاجرت کنند.
بخش کهن و باستانی و پهناور زلقی دارای معادن و آثار باستانی بسیاری است همچنین از جاذبه های گردشگری آن می توان به امام زاده محمد ابن حسن، آبشار آب سفید، قبرستان تاریخی بَزنَوید، رود بختیاری، دریاچه تِمی و رشته کوه قالیکوه اشاره کرد.
محصولات کشاورزی این بخش عبارت است از گندم و نخود و برنج و بادام و. . . .
در حال حاضر آب شرب مناطقی از الیگودرز و خمین و گلپایگان و کاشان و قم از بخش زلقی تأمین می شود.
بخش زلقی شامل سه دهستان است و امروزه مردم زلکی به غیر از بخش حاصلخیز زلقی، در استان های لرستان و خوزستان و اصفهان و مرکزی و تهران و البرز و بختیاری و. . . سکونت دارند. در گذشته بخشی از مردم این ایل به مناطقی مانند استان های کرمان و ایلام و گیلان و خراسان و کشور افغانستان ( در فتح قلعه قندهار توسط بختیاری ها ) مهاجرت کردند یا تبعید شدند.
زَلِکی ها از قدیم در برخی از نقاط سرزمین بختیاری مالکیت هایی داشته اند از جمله منطقه بُربُرود در الیگودرز که در قدیم در یک دوره مالکان و ساکنان این منطقه زلکی ها شدند و سپس مجدداً به منطقه زَلَقی برگشتند.
از خصوصیات بارز ایل زلکی می توان به اتحاد و نجابت و شجاعت و غیرت و مهمان نوازی و خوش قبلی آنها اشاره کرد.
درود بر مردم اصیل و ریشه دار و سخت کوش زلکی که مانند ستاره ای در ایل بزرگ و نام آور بختیاری می درخشند.
تمام اطلاعات این مطلب براساس شواهد و واقعیات و اسناد و کتاب ها می باشد.
🔶نشر حداکثری🔶

اَلیدَن یا اَلیتَن ( اَل - ) : گرفتن، به دست آوردن
اَلیتار: گیرنده، به دست آورنده
اَلیدار: گیرنده، به دست آورنده
اَلاگ و اَلان هم با اَلیتار و اَلیدار هم چیم ( هم معنی ) هستند.
اَلیشن: گرفتن، به دست آوردن
اَلیشنیگ: گیرنده، به دست آورنده؛ قابل گرفتن، قابل به دست آوردن؛ بسته به گرفتن، بسته به بدست آوردن
اَلیشنیه: گرفتن، به دست آوردن
اَلیشنیها: با گرفتن، با به دست آوردن
اَلَگ: ابزاری برای گرفتن، ابزاری برای به دست آوردن، سرند
اَلینَگ و پَدیشَل هم همانند اَلَگ ابزارهایی برای گرفتن و یا به دست آوردن خواهند بود.
اَلیتیگ: آنچه گرفتنی و به دست آوردنی باشد
اَلیت: گرفته شده و به دست آورده شده
اَلیتَگ یا اَلیدَگ: گرفته شده، به دست آورده شده
اَلدار: قابل گرفتن، قابل به دست آوردن
اَلین: قابل گرفتن، قابل به دست آوردن

در لُرستان، طبق گزارش ثبت احوال، گودرزی است که در بروجرد، دورود و الیگودرز سکونت دارند و نسبشان به آل گودرز می رسد. بیشترین نام فامیلی در خرم آباد تا اوایل دهه هفتاد و قبل از مهاجرت عشایر به خرم آباد، سلاحورزی بوده که لُر و از نسل حسین خان سلاحورزی پسرعمه شاهوردیخان آخرین اتابک لُرکوچک اند و یک محله قدیمی هم در خرم آباد بنام سلاحورزی است. یک محله قدیمی هم بنام رشنو است. علامه والیزاده معجزی درکتاب تاریخ ایلات و طوایف لُرستان، صفحه 503، طوایف خرم آبادی که تماماً لُر و لُرزبانند را اینگونه معرفی می کند: چاغروند، والی زاده، قاضی، سلاحورزی، بَردبُر یا حجاری، رشنو، کُرزبر، حلواخور، کمالوند، مسگران، ماهیگیر، ریزه ها یا آهنگری، گرگ گیر، سادات جزایری، سادات شاهرخی، سادات موسوی، سادات میرآقایی و سادات آهوقلندری. اسامی ایلات و طوایف لُر و لُر زبان ساکن خرم آباد: ایلات بهاروند، چگنی، دریکوند، قلاوند، میر، گله دار، بازگیر، زیوداری، جودکی، چوبدار، پاپی، زینی وند، سکوند، رشنو، ساکی، دیناروند، چنگایی، کوشکی، کردعلیوند، شهاوند، طولابی، شیراوند، ماسوری، ده محسنی، رکرک، پیرحیاتی یا حیات الغیبی، دارایی، ساکت، سوری، امرایی، حاجیوند، چاغروند، کمالوند، میرزاوند، محمودوند، فولادوند و. . . هدایت الله رشیدیان درکتاب خرم آباد در گذر جغرافیای انسانی صفحه 105، مینویسد: زبان مردم خرم آباد لُری است. از میدان کیو تا گلدشت لُرهای اصیل خرم آبادی سکونت دارند که بومی و متمدن و لُر زبانند. فقط در محله دره گرم در شمال خرم آباد که سال 1385 به بعد ساخته شد مهاجرینی از الشتر و نورآباد بخاطر مرکزیت اداری خرم آباد به آنجا آمده اند که شناسنامه شان تماماً صادره از نورآباد و الشتر است. طایفه بیرانوند هم پُر از تیره های الحاقی و وابسته است مثلاً در بیرانوند طوایف دهشاینان یا دون شان شامل: چقلوند، رش، شلکه، پیرداده، دیوکان، شاهوردی، دلران و لُری می شوند که الحاقی و وابسته به بیرانوند اند. زیدعلی ها جد مادریشان دریکوند کولچپی بوده. زینی وندها عشیره ای از دریکوند و مال دره شهر اند. ملکشاهی ها مال ایلام اند. فراش ها اصالتا بختیاری فراشبند استان فارسند. زرین چقایی هم بختیاری و از ایل عبدالوند چهارلنگ هستند. تیره بایندر اصالتاً ترکمن است و لقب سلسله ترکمن قرآقویونلو، بارانی است که بارانی بزرگترین طایفه بیرانوند است. هراتی هم مال هرات افغانستانند. خیلی از چنگایی و میرزاوندها، فامیلی سپهوند گرفتند. در حسنوند هم طوایف سیاهپوش و فولادوند و مالمیر که همان ایذه است و کلاه کج، بختیاری اند. دولتشاه اصالتا همدانی اند. کزازی ها اصالتا مال کزاز اراک اند و حجت حیدری حسنوند درکتاب تبارشناسی لرستان صفحه 120 مینویسد: طایفه میرزاوند چگنی اند که بخاطر سکونت در الشتر نام فامیلی حسنوند گرفتند. طایفه امیر چگنی اند. رشنوها که وارد طایفه کاکولوند شدن و فامیلی کاکولوند گرفتند و چنگایی و سوری و قلندرحبشی ( حجت حیدری حسنوند در تبارشناسی لرستان قلندر حبشی را عرب حبشی و در جایی دیگر شیرازی میداند که جدشان شنگل نام داشته ) و زیویار ( اصالتا از نسل آل زیار و گیلانی اند ) و ساکی ها که در سراب جوانمرد الشترند و قلایی ( قلاوند ) هم الحاقی به حسنوند اند. طایفه میفر اصالتاً جایدری پلدختر هستند. در سفرنامه مقصود جهان، سند شماره 16، صفحه 355، آمده که ایل جودکی املاکی در هنام الشتر و هرو داشتند. در الشتر، دشت سلاحورزی که املاک حسین خان سلاحورزی، اولین والی لرستان بوده وجود دارد و تپه امرایی مشهور است که محل ییلاقی ایل امرایی بوده و طایفه سوری قرعلیوند هم در الشترند که فامیلی دولتشاه و یوسفوند گرفته اند و عشایر صله صله از ماهیدشت کرمانشاه وارد خاوه و سپس الشتر شدند. دره ساکی و چشمه پاپی و کاشیو یا کاسیو که منتسب به کوشکی هاست هم در چغلوندی است و این نامها نشان می دهد که ساکنان بومی و نخستین این مناطق ایلات لُر بودند که با مهاجرت و ایلغار عشایر لک کم کم به عرضهای پایین تر می روند یا به طوایف لک، الحاق می شوند. در کوهدشت خوانین از ایل امرایی و غضنفری بودند که با طولابی و میر، خویشاوند هستند و شجره نامه شان به اتابکان لُر می رسد. ایلات لُر کوهدشت عبارتند از: امرایی و سوری و کوشکی و چگنی و قرعلیوند و رشنو و زیودار و رومیانی و خوشناموند و گرمه ای و طولابی و شیراوند و رماوند و ریکا و عبدولی و بازوند و دیناروند و ضرونی و بازوند. طوایف لک کوهدشت مثل نورعلی و چواری و ایتیوند و خلیفه تماماً ریشه و قرینه شان در دلفان است و زمان قاجار از دلفان به کوهدشت مهاجرت کردند و هنوز سیر مهاجرتشان ادامه دارد.

غلامرضا: #سیاه_منصور
با سپاس فراوان.

( ( عالی گودرز ) ) = مکان زیست گودرز، پهلوان افسانه ای
( فراموش شده ) ایران زمین. همچنین تلفظ مختلف الیگودرز نمی تواند اصل کلمه آن را کم وزیاد نماید.

معنی دیگر الیگودرز که از دوهجا تشکیل یافته ( ( اَلی ) ) = خاک ، و ( ( گودرز ) ) = نام پهلوان باستانی ایران
بنابراین الیگودرز= ( ( وطن گودرز ) ) که درشاهنامه آمده است ، سرزمین مادری گودرز پهلوان ونیرومند

الیگودرز در ناحیه کوهستانی زاگرس مرکزی قرار گرفته است و نزدیک به ۲، ۱۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در امتداد شرق به غرب کشیده شده است. در ضلع شمالی و جنوبی شهر اراضی ناهموار با ارتفاعات و قله های متعدد پراکنده اند به همین دلیل نیز از آب و هوای نسبتاً سرد کوهپایه ای برخوردار است.
( علی تیرانی )