امریکا ایالات متحده

امریکا، ایالات متحدۀ (United States of America)
موقعیت. جمهوری فدرال امریکا یا ایالات متحدۀ امریکا، در مرکز نیم قارۀ امریکای شمالی قرار دارد و از شمال به کانادا، از شرق به اقیانوس اطلس، از جنوب به خلیج مکزیک و کشور مکزیک، و از غرب به اقیانوس آرام محدود است. مساحت این کشور همراه با دو ایالت آلاسکا و هاوایی۹,۳۷۵,۷۲۰ کیلومتر مربع و شهر واشینگتن دی سی پایتخت آن است.سیمای طبیعی. کشور امریکا از یک سرزمین اصلی و دو ایالت دوردست آلاسکا و هاوایی تشکیل شده است و بعد از روسیه، کانادا، و چین، چهارمین کشور وسیع جهان محسوب می شود. سرزمین اصلی امریکا شامل چهار ناحیۀ جغرافیایی زیر است. (۱) جلگۀ ساحلی شرقی که از درّۀ رود هودسن(هادسن) در شمال تا رودخانۀ آلابامادر جنوب و نیز شبه جزیرۀ فلوریداگسترده شده و از غرب به کوه پایه های آپالاشو از شرق به خط ساحلی اقیانوس اطلس محدود است. این ناحیه جلگۀ آبرفتی پهناوری است که رو به شمال از عرض آن کاسته می شود و رودخانه های پوتومک، روئنوک، پی دی، ساوانا، و چَتاهوچی (چاتاهوشی)آن را مشروب می کنند و نیویورک سیتی، بوستون، فیلادلفیا، بالتیمور، واشینگتن دی سی، و جکسون ویلشهرهای مهم آن به شمار می روند. (۲) کوه های آپالاش با ارتفاع ۲,۰۳۷ متر (کوه میچل)، از شمال شرقی به سوی جنوب غربی کشیده شده است. دامنه های غربی آن در شمال به درّۀ رود سنت لارنسو دریاچه های اونتاریوو ایریو در جنوب به درّۀ رود میسی سیپی ختم می شود. شهر آتلانتادر بخش جنوبی این کوه ها جا دارد و رودخانه های اوهایوو تنسیاز دامنه های غربی آن سرچشمه می گیرند. (۳) درّۀ میسی سیپی جلگۀ بسیار وسیعی است که رودخانۀ بزرگ میسی سیپی، با درازای ۶,۲۳۸ کیلومتر، از شمال به جنوب آن در جریان است و ریزابه های متعدد آن مانند رودهای اوهایو، تنسی، میسوری (میزوری) این ناحیه را مشروب می کنند. دریاچه های سوپریور، میشیگان و هوروندر شمال و رودخانۀ ریو گراندهدر جنوب قرار دارد. درّۀ میسی سیپی وسیع ترین نواحی کشاورزی امریکا است و شهرهای مهم آن مینیاپولیس، شیکاگو، دیترویت، کلیولند، سین سیناتی، سنت لوئیس، کانزاس سیتی، مِمفیس، دالاس، نیواورلئان، سن آنتونیو، و هیوستوناست. (۴) کوهستان های غربی سراسرِ نیمۀ غربی کشور امریکا را فراگرفته و از درّۀ رود میسی سیپی در شرق تا کرانه های اقیانوس آرام در غرب گسترده شده اند. رشته کوه های راکیدر شرق آن جا دارند و رشته کوه های ساحلی (کوست رینجز)آن را تشکیل می دهند. کوه مونت ویتنیبا ارتفاع ۴,۴۱۸ متر، بلندترین نقطۀ آن است و رودخانه های کلرادو و کلمبیا مهم ترین رودهای آن به شمار می روند و سیاتل، اوکلند، سان فرانسیسکو، لوس آنجلس و سان دیه گوشهرهای مهم آن محسوب می شوند. آلاسکا، یکی از دو ایالت دوردست این کشور، در شمال غربی نیم قارۀ امریکای شمالی جا دارد. این ایالت از شمال به اقیانوس شمالگاناز شرق به کشور کانادا، از جنوب به اقیانوس آرام (خلیج آلاسکا)، از غرب به دریای برینگو تنگۀ برینگو از شمال غربی به دریای چوکچیمحدود است. شهر جونومرکز اداری آن و فربنکسشهر مهم آن است. کوه های بروکسدر شمال و رشته کوه های آلاسکا در جنوب آن قرار دارند و کوه مکینلی، بلندترین نقطۀ کشور امریکا، با ارتفاع ۶,۱۹۴ متر در این رشته قرار دارد. دنبالۀ رشته کوه های آلاسکا در غرب شبه جزیرۀ آلاسکارا تشکیل می دهد و ستیغکوه هایی که به زیرآب فرورفته اند، رشته جزایر اِلئوسینرا پدید آورده اند. رودهای یوکونو کاسکوکوئیممهم ترین زهاب های آن محسوب می شوند. جزایر هاوایی، دومین ایالت دوردست امریکا، در آب های شمالی اقیانوس آرام جا دارند. این جزیره ها منشأ آتشفشانی دارند و از ۸ جزیرۀ بزرگ و ۱۱۴ جزیرۀ کوچک تشکیل شده اند. شهر هونولولومرکز اداری آن است و ارتفاع بلندترین نقطه آن، که در جزیرۀ هاوایی قرار دارد، ۴,۲۰۵ متر است. کشور امریکا از نظر اقلیم به هفت ناحیه تقسیم می شود: (۱) کرانه های اقیانوس آرام که اقلیم آن برحسب عرض جغرافیایی و فاصله از دریا متغیّر است. نواحی شمالی آلاسکا اقلیم قطبی دارد و سواحل کالیفرنیا از اقلیم گرم و نسبتاً خشک برخوردار است. (۲) نواحی کوهستانی که شمال آن دارای زمستان های سرد و سخت و پر برف و جنوب آن معتدل مایل به گرم و نسبتاً پرباران است. (۳) جلگه های مرکزی یا درّۀ میسی سیپی اقلیم قاره ای معتدل دارد و تابستان های آن بسیار گرم و زمستان هایش سرد و پرباران است. (۴) پیرامون دریاچه های بزرگ دارای تابستان های بسیار گرم است و زمستان های بسیار سرد و بارندگی ملایم دارد. (۵) شمال کوه های آپالاش معتدل مایل به سرد، با زمستان های سرد و سخت است و جنوب کوه های مزبور زمستان های ملایم همراه با بارندگی فراوان دارد. (۶) کرانه های خلیج مکزیک که اقلیم آن معتدل مایل به گرم تا خیلی گرم است و بارندگی فراوان و طوفان های شدید ویژگی آن است. (۷) سواحل اقیانوس اطلس معتدل دریایی است؛ عرض جغرافیایی و فاصله از دریا عامل مؤثر در اقلیم آن است و بارندگی آن در سراسر سال نسبتاً فراوان است. میانگین دمای شهر واشینگتن دی سی در دی ماه یک درجۀ سانتی گراد و در تیرماه ۲۵ درجۀ سانتی گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۱,۰۶۴ میلی متر می رسد. جنگل های امریکا بیشتر در نیمۀ شرقی قرار دارند و گیاهان آن عمدتاً شامل درختان نارون، افرا و راش است. نیمۀ شرقی درّۀ میسی سیپی را علفزارهای پهناور فرا گرفته و نواحی غربی آن از علف های کوتاه استپ گونه پوشیده شده است. کوهستان های غربی آن را جنگل های آلپی در شمال و گیاهان صحرایی در جنوب پوشانده و کاکتوس گیاهِ غالب آن است. نواحی مرکزی و جنوبی کالیفرنیا از درختان نخل و گیاهان بومی مستور است. بوفالو، گوزن، شیرکوهی، آهو، خرس، گربۀ وحشی، راکون، راسو، موش آبی، روباه سرخ، گرگ، بزکوهی و انواع خزنده و پرنده حیات وحش آن را تشکیل داده اند.
اقتصاد. کشور امریکا بزرگ ترین قدرت اقتصادی جهان است و توان اقتصاد آن بر پایه های صنعت و تجارت و کشاورزی استوار است. حدود نیمی از زمین های امریکا به کشاورزی اختصاص یافته و این کشور بزرگ ترین تولیدکننده و صادرکنندۀ مواد غذایی است. مهم ترین اراضی کشاورزی امریکا در درّۀ میسی سیپی و بین کوه های آپالاش و راکی قرار دارد. غلات، ذرت، لوبیایِ سویا، گُل آفتاب گردان، چغندرقند، پنبه، بادام زمینی، نیشکر و توتون ازجمله محصولات کشاورزی آن به شمار می آیند. دامداری های امریکا در نواحی شمال شرق و غرب این کشور جا دارند و فرآورده های دامی آن از نظر کمّی و کیفی معروف است. این کشور از نظر منابع زیرزمینی غنی است و بزرگ ترین تولیدکنندۀ مس، سرب، نقره، طلا، روی، و اورانیوم محسوب می شود. یک سوم از زغال مرغوب و یک هشتم از لیگنیت جهان در کشور امریکا به دست می آید و نفت و گاز طبیعی آن نیز اهمیت خاص دارند. ذخیرۀ نفت این کشور ۲۲میلیارد بشکه و ذخیرۀ گاز طبیعی آن ۱۶۴میلیارد متر مکعب است. نیروی الکتریسیتۀ این کشور بیشتر در نیروگاه های حرارتی و ۳۰ درصد از آن نیز در نیروگاه های هسته ای و برقابیتولید می شود. میزان تولید الکتریسیته آن ۳,۱۷۴,۰۰۰میلیون کیلووات ساعت است. امریکا از نظر تولیدات صنعتی نیز در مقام اول قرار دارد و صنایع سنگین، تولید آلومینیم، آهن، فولاد، ماشین آلات، سیمان و مصالح ساختمانی، صنایع الکترونیکی، صنایع هوایی و فضایی، وسایل حمل ونقل، پالایش نفت، تولید کاغذ، سیگار، دارو، لاستیک، منسوجات و پوشاک ازجمله فعالیت های صنعتی این کشورند. امریکا بالاترین مقام تجاری جهان را دارد و گردشگری نیز ازجمله منابع مهم درآمد آن محسوب می شود.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر کشور امریکا جمهوری فدرال چند حزبی با دو نهاد قانون گذاری است و رئیس جمهور آن را مردم انتخاب می کنند. ۴۳۵ عضو مجلس نمایندگان و ۱۰۰ عضو مجلس سنا را نیز مردم به ترتیب برای دو و شش سال برمی گزینند. دورۀ ریاست جمهوری آن حداکثر دو دورۀ چهار ساله است.
مردم و تاریخ. جمعیت امریکا حدود ۳۱۲,۱۷۶,۰۰۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به۳۳.۳ نفر در کیلومترمربع می رسد. روند افزایش جمعیت این کشور یک درصد است و سفیدپوستان۸۳.۵ درصد از جمعیت آن را تشکیل می دهند. ۵۶ درصد از مردم این کشور پروتستان اند و ۷۹ درصدشان در شهرها به سر می برند و زبان رسمی آنان انگلیسی است. امید به زندگی در امریکا ۷۷ سال است و ۹۹ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. نخستین ساکنان کشور امریکا، مهاجران آسیای شرقی یا سرخ پوستان، بوده اند. نشانه ها و شواهد گویای آن است که وایکینگها نخستین اروپاییانی بوده اند که از راه گروئنلند (گرینلند)به کرانه های شرقی امریکای شمالی وارد شده اند. کریستف کلمب، دریانورد ایتالیایی (۱۴۵۱ تا ۱۵۰۶م) در ۱۴۹۲م به جزایر کوچکی در دریای کارائیب نزدیک قارۀ امریکا، موسوم به جزایر هند غربی (وست ایندیز)وارد شد و به گمان آن که راه غربی هندوستان را یافته است، بومیان آن را هندی به شمار آورد و آن را ایندیَننامید. آمریگو وسپوتچی(۱۴۵۴ـ۱۵۱۲) مدتی بعد وارد قارۀ جدید شد و درپی آن مهاجران اسپانیایی و پرتغالی ماندگاههایی در آن جا تأسیس کردند. والتر رالیانگلیسی همراه با گروهی به سرزمین امریکای شمالی وارد شد و ماندگاه خود را به افتخار ملکه الیزابت اول، ویرجینیانامید. هم زمان فرانسوی ها و هلندی ها نیز پا به میدان رقابت دنیای جدید نهادند و ماندگاه های متعددی در سراسر نواحی غربی آن ایجاد کردند. جنگ انگلستان و فرانسه در ۱۷۶۳ موجب واگذاری ماندگاه ها و تأسیسات فرانسویان در درّۀ میسی سیپی به انگلیسی ها شد و اسپانیایی ها نیز به نواحی غربی عقب نشینی کردند. زمزمه های استقلال طلبی مردم امریکا، در ۱۷۷۵ با جنگ با انگلیسی ها آغاز شد. با حمایت فرانسوی در ۴ ژوئیۀ ۱۷۷۶ به استقلال رسید و جورج واشینگتندر ۱۷۸۹ به عنوان نخستین رئیس جمهور کشور انتخاب شد. جنگ ۱۸۱۹ امریکا و اسپانیا و نیز جنگ ۱۸۴۵ امریکا و مکزیک به ضمیمه شدن فلوریدا و کالیفرنیا به امریکا انجامید و آلاسکا نیز در ۱۸۶۷ از روسیه خریداری شد. این سرزمین از ۱۸۶۱ تا ۱۸۶۵ درگیر جنگ های داخلی بود که به لغو برده داری و اتحاد ایالت های شمال و جنوب انجامید. امریکا در اواخر جنگ جهانی اول به نفع متفقین وارد جنگ شد و در ۱۹۲۰ جامعۀ ملل را تأسیس کرد. این کشور در جنگ جهانی دوم نیز به سود متفقین، علیه ژاپن و آلمان به نبرد پرداخت و پس از پایان جنگ رفته رفته به قدرت اول جهان مبدل شد. امریکا در جنگ بی فرجام کره و ویتنام نیز شرکت کرد و با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، یکه تاز میدان سیاست جهان شد و نیروهای این کشور در جنگ اول خلیج فارس عراق را از کویت بیرون راندند. امریکا پس از رویداد ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به بهانۀ سرکوبی تروریسم به افغانستان و عراق حمله کرد و رژیم طالبان و صدام حسین را برانداخت و این دو کشور را به اشغال خود درآورد که مشکلات عدیده ای را برای مردم آن دو، به ویژه عراق، بوجود آورد و به گسترش تروریسم و ناآرامی و خشونت انجامید. تعداد زیادی از مردم عراق به دست سربازان امریکایی به قتل رسیدند.