امیرخسرو دهلوی
لغت نامه دهخدا
اقامتگاه امیرخسرو شهر دهلی بود و نزد سلاطین آن سرزمین منزلتی داشت و عده ای از آنان را در اشعارش نام برده و مدح کرده است و بااینکه با خاندانهای سلطنتی وقت ارتباط داشته و بوضعی که مخصوص ارباب دنیاست زندگی میکرده است باهل معنی توجه داشته و بحلقه ارادت یکی از مرشدان متصوفه هند شیخ نظام الدین اولیاء درآمده بوده است . امیرخسرو از شاعران بزرگ ایران بخصوص سنائی و خاقانی و نظامی و سعدی پیروی می کرد، مخصوصاً در غزل پیرو سبک سعدی بود چنانکه خود بتلویح باین نکته اشاره می کند و می گوید:
جلد سخنم دارد شیرازه شیرازی.
ولی با این همه امیرخسرو لحن خاصی دارد که آن لحن در دیگر شاعران فارسی زبان هند نیز دیده میشود و این سبک بتدریج صورتی مخصوص بخود میگیرد و سبک معروف هندی را بوجود می آورد. امیرخسرو را می توان بزرگترین شاعر فارسی گوی هند بشمار آورد. قریحه اش گویا و روان و در نظم سخن دارای سرعت خیال و جودت طبع بوده و علاوه بر زبان فارسی در زبانهای عربی و ترکی و سنسکریت و برج بهاکا ( یکی از زبانهای بومی هند ) هم تبحر داشته و گفته اند در زبان اخیر دارای آثاری نیز بوده است که از بین رفته. علاوه بر شعر و ادبیات در موسیقی و آوازهای هندی و فارسی نیز دست داشته و خود آهنگهایی ساخته بوده است. دیوان اشعار امیرخسرو که مدایح آن غالباً درباره سلاطین دهلی است پنج قسم است بقرار زیر:
1 - تحفةالصغر که حاوی اشعاردوره جوانی شاعر است. 2 - وسطالحیوة، اشعار دوره بیست تا سی سالگی شاعر است. 3 - غرةالکمال که در حدود چهل سالگی از طبعش تراویده و در دیباچه آن از سوانح زندگی خود بیان کرده و نیز از شاعران بزرگ ایران مانند سنایی ، خاقانی ، سعدی و نظامی یاد کرده است. 4 -بقیه نقیه که اشعار آخرین ِ شاعر است.بیشتر بخوانید ...
فرهنگ فارسی
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] امیر ناصرالدین ابوالحسن خسرو بن امیرسیف الدین محمود دهلوی از عارفان و شاعران نامدار پارسی گوی هندوستان، در نیمه ی دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم می زیست.
امیر ناصرالدین ابوالحسن خسرو بن امیرسیف الدین محمود دهلوی از عارفان و شاعران نامدار پارسی گوی هندوستان، در نیمه ی دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم می زیست. پدرش سیف الدین محمود از امرای قبیله ی «لاچین» از ترکان ختایی ماوراءالنهر است. در روزگار حمله و استیلای قوم تاتار، امیر سیف الدین محمود مانند بسیاری از ساکنان نواحی شرقی فلات ایران به هندوستان رفت و این مصادف با پادشاهی «شمس الدین اِلتُتمش» (۶۰۷-۶۳۳ه.ق) بردهلی بود. امیر سیف الدین محمود به خدمت این پادشاه درآمد. امیرخسرو دهلوی، در سال ۶۵۱ هـ ق به دنیا آمد. این شاعر نامدار بخش عمده ی زندگی خود را در خدمت با سلاطین مختلف روزگارش گذراند، با این حال، دست ارادتی که به سلطان المشایخ روزگار خود «شیخ نظام الدین محمدبن احمد دهلوی»- مشهور به نظام اولیا (متوفی ۷۲۵ ه.ق) داد و تربیتی که از او یافت، در حوزه ی تصوف نیز به او مقام و مرتبه ی ویژه ای بخشید و تلألؤ آموزه های حکمی و عرفانی در اشعار او کاملا آشکار است. او این آموزه ها را با بهره گیری از آثار استادان نامدار ادب فارسی به ویژه سعدی، نظامی، سنایی و خاقانی در اوج فصاحت و شیوایی عرضه می دارد.
شیوه ی شاعری امیرخسرو
امیرخسرو به نظم و نثر آثار فراوانی دارد، در غزل از پیروان سعدی بود، در قصیده از شاعران قرن ششم، خاصه سنایی و خاقانی تقلید می کرد و در مثنوی تابع نظامی گنجوی بود؛ وی یکی از پرکارترین شاعران پارسی گوی است و در این باب حقا کم نظیر است. جامی می گوید او ۹۹ کتاب تصنیف کرده است و از قول امیرخسرو نقل کرده اند که اشعارش از چهارصد هزار بیشتر و از پانصد هزار کمتر است. مهارتی که نظامی گنجوی در تنظیم و ترتیب منظومه های خود به کار برده، باعث شده که آثار او مورد تقلید شاعران بعد از او قرار گیرد . اولین کسی که از وی تقلید کرد، امیر خسرو دهلوی بود و بعد از شاعران دیگری نیز از نظامی تقلید کرده اند؛ اما وی یکی از موفق ترین مقلدان نظامی است. همچنین بعضی از قدما معتقد بودند که اولین نشانه های وقوع گویی در اشعار امیرخسرو پیدا می شود. سبک او بین عراقی و هندی است. با وجود این که امیرخسرو غالب اشعارش را با تقلید و اقتباس از شاعران بزرگ سروده است، باید پذیرفت که به یاری طبع روان و ذوق خدادادی و نیز به سبب این که او در محیط جدیدی از ادب فارسی تربیت شده و لهجه ای نو و ترکیباتی تازه و اندیشه هایی خاص نصیبش شده بود، طبعا تازگی های بسیار در سخن وی مشاهده می شود و بسیاری از مضامین نو و ابیات منتخب در آثار او ملاحظه می گردد و مسلما به همین سبب است که شاعران و نویسندگان بعد از او بارها به استادی یاد کرده اند.
آثار منظوم امیر خسرو
أ. دیوان قصاید و غزلیات.ب خمسه ای که به تقلید از نظامی سروده است:ــ مطلع الانوار در جواب مخزن الاسرار نظامی.ــ شیرین و خسرو در جواب خسرو و شیرین.ــ مجنون و لیلی در جواب لیلی و مجنون.ــ آیینه ی اسکندری در جواب اسکندرنامه نظامی.ــ هشت بهشت در جواب هفت پیکر نظامی.ج. مثنوی های دیگر از قبیل قران السعدین.
آثار منثور امیر خسرو
...
امیر ناصرالدین ابوالحسن خسرو بن امیرسیف الدین محمود دهلوی از عارفان و شاعران نامدار پارسی گوی هندوستان، در نیمه ی دوم قرن هفتم و اوایل قرن هشتم می زیست. پدرش سیف الدین محمود از امرای قبیله ی «لاچین» از ترکان ختایی ماوراءالنهر است. در روزگار حمله و استیلای قوم تاتار، امیر سیف الدین محمود مانند بسیاری از ساکنان نواحی شرقی فلات ایران به هندوستان رفت و این مصادف با پادشاهی «شمس الدین اِلتُتمش» (۶۰۷-۶۳۳ه.ق) بردهلی بود. امیر سیف الدین محمود به خدمت این پادشاه درآمد. امیرخسرو دهلوی، در سال ۶۵۱ هـ ق به دنیا آمد. این شاعر نامدار بخش عمده ی زندگی خود را در خدمت با سلاطین مختلف روزگارش گذراند، با این حال، دست ارادتی که به سلطان المشایخ روزگار خود «شیخ نظام الدین محمدبن احمد دهلوی»- مشهور به نظام اولیا (متوفی ۷۲۵ ه.ق) داد و تربیتی که از او یافت، در حوزه ی تصوف نیز به او مقام و مرتبه ی ویژه ای بخشید و تلألؤ آموزه های حکمی و عرفانی در اشعار او کاملا آشکار است. او این آموزه ها را با بهره گیری از آثار استادان نامدار ادب فارسی به ویژه سعدی، نظامی، سنایی و خاقانی در اوج فصاحت و شیوایی عرضه می دارد.
شیوه ی شاعری امیرخسرو
امیرخسرو به نظم و نثر آثار فراوانی دارد، در غزل از پیروان سعدی بود، در قصیده از شاعران قرن ششم، خاصه سنایی و خاقانی تقلید می کرد و در مثنوی تابع نظامی گنجوی بود؛ وی یکی از پرکارترین شاعران پارسی گوی است و در این باب حقا کم نظیر است. جامی می گوید او ۹۹ کتاب تصنیف کرده است و از قول امیرخسرو نقل کرده اند که اشعارش از چهارصد هزار بیشتر و از پانصد هزار کمتر است. مهارتی که نظامی گنجوی در تنظیم و ترتیب منظومه های خود به کار برده، باعث شده که آثار او مورد تقلید شاعران بعد از او قرار گیرد . اولین کسی که از وی تقلید کرد، امیر خسرو دهلوی بود و بعد از شاعران دیگری نیز از نظامی تقلید کرده اند؛ اما وی یکی از موفق ترین مقلدان نظامی است. همچنین بعضی از قدما معتقد بودند که اولین نشانه های وقوع گویی در اشعار امیرخسرو پیدا می شود. سبک او بین عراقی و هندی است. با وجود این که امیرخسرو غالب اشعارش را با تقلید و اقتباس از شاعران بزرگ سروده است، باید پذیرفت که به یاری طبع روان و ذوق خدادادی و نیز به سبب این که او در محیط جدیدی از ادب فارسی تربیت شده و لهجه ای نو و ترکیباتی تازه و اندیشه هایی خاص نصیبش شده بود، طبعا تازگی های بسیار در سخن وی مشاهده می شود و بسیاری از مضامین نو و ابیات منتخب در آثار او ملاحظه می گردد و مسلما به همین سبب است که شاعران و نویسندگان بعد از او بارها به استادی یاد کرده اند.
آثار منظوم امیر خسرو
أ. دیوان قصاید و غزلیات.ب خمسه ای که به تقلید از نظامی سروده است:ــ مطلع الانوار در جواب مخزن الاسرار نظامی.ــ شیرین و خسرو در جواب خسرو و شیرین.ــ مجنون و لیلی در جواب لیلی و مجنون.ــ آیینه ی اسکندری در جواب اسکندرنامه نظامی.ــ هشت بهشت در جواب هفت پیکر نظامی.ج. مثنوی های دیگر از قبیل قران السعدین.
آثار منثور امیر خسرو
...
wikifeqh: خسرو_دهلوی
[ویکی اهل البیت] امیرخسرو دهلوی عارف و شاعر بزرگ پارسی گوی هند در سال ۶۵۱ هجری قمری در دهلی متولد شد. پس از کسب معلومات به شاعری پرداخت و در دربار پادشاهان هند تقرب حاصل کرد. وی از موسیقی نیز بهرمند بوده و از موسیقیدانان مشهور زمان خود به شمار می رفته است.
وی در نظم و نثر استاد بود و آثار بسیاری از خود باقی گذاشته که از جمله آنها دیوان قصاید و غزلیات اوست. علاوه بر آن خمسه نظامی گنجوی را نیز استقبال کرده و آن را جواب گفته است. وی سرانجام در سن هفتاد و پنج سالگی در سال ۷۲۵ هجری قمری در دهلی وفات یافت.
وی در نظم و نثر استاد بود و آثار بسیاری از خود باقی گذاشته که از جمله آنها دیوان قصاید و غزلیات اوست. علاوه بر آن خمسه نظامی گنجوی را نیز استقبال کرده و آن را جواب گفته است. وی سرانجام در سن هفتاد و پنج سالگی در سال ۷۲۵ هجری قمری در دهلی وفات یافت.
wikiahlb: امیرخسرو_دهلوی
دانشنامه آزاد فارسی
اَمیرخُسرو دِهْلَوی (پتیالی ۶۵۱ـ دهلی ۷۲۵ق)
شاعر فارسی گوی هندوستانی. پدرش از قبیلۀ ترک لاچین در شهر کش بود که از طریق قافلۀ مغولان به هند رفت و به خدمت امیر شمس الدین التتمش، سلطان دهلی، پیوست و در شمار امیران بلندپایۀ او درآمد. امیرخسرو در جوانی به دربار بلبن رفت. سپس به خدمت ملک چمجو درآمد و چندی هم در خدمت محمد سلطان، پسر بزرگ بلبن، بود. پس از قتل او به اسارت مغولان درآمد، اما پس از دو سال گریخت و به دهلی بازگشت. امیرخسرو ستایشگر معزالدین کیقباد و جلال الدین فیروزشاه خلجی بود. شهاب الدین محمرۀ بدایونی، استاد او در شعر بود. امیرخسرو شاعری متصوف و در طریقت از پیروان نظام الدین اولیا بود. موسیقی هندی و ایرانی را به خوبی می دانست. سهم او در پیشرفت قالب غزل چشمگیر است. در غزل بیشتر به شیوۀ سعدی و کمال الدین اصفهانی و در قصیده به شیوۀ خاقانی شعر می گفت و از نخستین شاعرانی است که خمسۀ نظامی را تتبع کرده است. سهم او در رشد و پیشرفت حماسه های تاریخی نیز بسیار مهم است. امیرخسرو بزرگ ترین نمایندۀ ادبیات هند و ایرانی است و سبک او را می توان پیش درآمد سبک هندی شمرد. از آثارش: دیوان (تهران، ۱۳۴۳ش)؛ خمسه/ پنج گنج که مثنوی های مطلع الانوار (لکنهو، ۱۳۰۳ق)، شیرین و خسرو، مجنون و لیلی، آیینۀ سکندری و هشت بهشت (۱۲۸۹ق) را در بر می گیرد؛ حماسه های تاریخی منظوم قران السعدین (اسلام آباد، ۱۳۹۶ق)؛ خضرخان ودِوَل رانی (علیگر، ۱۹۱۷)؛ مثنوی مفتاح الفتوح در فتوحات جلال الدین فیروز شاه خلجی؛ رسایل الاعجاز به نثر (لکهنو، ۱۲۹۳ق)؛ خزاین الفتوح / تاریخ علایی، به نثر در تاریخ علاء الدین محمد خلجی (علیگر، ۱۹۲۷).
شاعر فارسی گوی هندوستانی. پدرش از قبیلۀ ترک لاچین در شهر کش بود که از طریق قافلۀ مغولان به هند رفت و به خدمت امیر شمس الدین التتمش، سلطان دهلی، پیوست و در شمار امیران بلندپایۀ او درآمد. امیرخسرو در جوانی به دربار بلبن رفت. سپس به خدمت ملک چمجو درآمد و چندی هم در خدمت محمد سلطان، پسر بزرگ بلبن، بود. پس از قتل او به اسارت مغولان درآمد، اما پس از دو سال گریخت و به دهلی بازگشت. امیرخسرو ستایشگر معزالدین کیقباد و جلال الدین فیروزشاه خلجی بود. شهاب الدین محمرۀ بدایونی، استاد او در شعر بود. امیرخسرو شاعری متصوف و در طریقت از پیروان نظام الدین اولیا بود. موسیقی هندی و ایرانی را به خوبی می دانست. سهم او در پیشرفت قالب غزل چشمگیر است. در غزل بیشتر به شیوۀ سعدی و کمال الدین اصفهانی و در قصیده به شیوۀ خاقانی شعر می گفت و از نخستین شاعرانی است که خمسۀ نظامی را تتبع کرده است. سهم او در رشد و پیشرفت حماسه های تاریخی نیز بسیار مهم است. امیرخسرو بزرگ ترین نمایندۀ ادبیات هند و ایرانی است و سبک او را می توان پیش درآمد سبک هندی شمرد. از آثارش: دیوان (تهران، ۱۳۴۳ش)؛ خمسه/ پنج گنج که مثنوی های مطلع الانوار (لکنهو، ۱۳۰۳ق)، شیرین و خسرو، مجنون و لیلی، آیینۀ سکندری و هشت بهشت (۱۲۸۹ق) را در بر می گیرد؛ حماسه های تاریخی منظوم قران السعدین (اسلام آباد، ۱۳۹۶ق)؛ خضرخان ودِوَل رانی (علیگر، ۱۹۱۷)؛ مثنوی مفتاح الفتوح در فتوحات جلال الدین فیروز شاه خلجی؛ رسایل الاعجاز به نثر (لکهنو، ۱۲۹۳ق)؛ خزاین الفتوح / تاریخ علایی، به نثر در تاریخ علاء الدین محمد خلجی (علیگر، ۱۹۲۷).
wikijoo: امیرخسرو_دهلوی
پیشنهاد کاربران
افسوس ازین حیات که بر باد می رود
کآیین ما نه بر روش داد می رود
هردم ز من که پیروی دیو می کنم
بر آسمان فرشته به فریاد می رود
وه کاین دل خراب عمارت کجا شود؟
سیل منش چنین که ز بنیاد می رود
... [مشاهده متن کامل]
زاهد به پند دادن و بیچاره مست را
خاطر به سوی لعبت ناشاد می رود
گاه خمار صد نیت توبه می کنم
چون ساقی آمد آن همه از یاد می رود
ای من غلام دولت آن نیک بنده ای
کز بندگی نفس بد آزاد می رود
ضایع مکن به خنده و بازی به سان گل
این پنج روزه عمر که بر باد می رود
ای نفس، پند گیر که اختر به گردش است
ای مرغ، هوش دار که صیاد می رود
آهسته نِهْ به روی زمین پای، کآدمی
بر روی شاهدان پریزاد می رود
زخم زبان خسرو اثر کی کند ترا؟
نی، خود سخن به تیشه فرهاد می رود
#امیر_خسرو_دهلوی
کآیین ما نه بر روش داد می رود
هردم ز من که پیروی دیو می کنم
بر آسمان فرشته به فریاد می رود
وه کاین دل خراب عمارت کجا شود؟
سیل منش چنین که ز بنیاد می رود
... [مشاهده متن کامل]
زاهد به پند دادن و بیچاره مست را
خاطر به سوی لعبت ناشاد می رود
گاه خمار صد نیت توبه می کنم
چون ساقی آمد آن همه از یاد می رود
ای من غلام دولت آن نیک بنده ای
کز بندگی نفس بد آزاد می رود
ضایع مکن به خنده و بازی به سان گل
این پنج روزه عمر که بر باد می رود
ای نفس، پند گیر که اختر به گردش است
ای مرغ، هوش دار که صیاد می رود
آهسته نِهْ به روی زمین پای، کآدمی
بر روی شاهدان پریزاد می رود
زخم زبان خسرو اثر کی کند ترا؟
نی، خود سخن به تیشه فرهاد می رود
#امیر_خسرو_دهلوی
امیر خسرو هزاره تبار و هندی زاده بود!
ادامه
ابوالحسن امیرخسرو دهلوی شاعر و عارف نامدار پارسی گوی�هندوستان�در سال ۶۳۲ خورشیدی ( ۶۵۱ قمری ) در�پتیالی�هند�زاده شد و به سال ۷۰۳ خورشیدی ( ۷۲۵ قمری ) در�دهلی�درگذشت. او�هزاره�تبار و هندی زاد بود و کلمات ترکی و هندی در شعر او بسیار است. [۱۱]�پدرش امیر سیف الدین محمود یکی از امرا، [۱۲][۱۳]�میرزاده[۴]�و افسران اهالی لاچینِ�هزاره�در نواحی�بلخ�بود که هنگام یورش�مغولان�به هندوستان گریخت و در آن جا با زنی اهل�دهلی�ازدواج کرد و به دربار�شمس الدین التتمش، پادشاه دهلی راه یافت. امیرخسرو مانند پدر که سمت امیرالامرایی داشت در دربار، بزرگی و سروری یافته بود و زمانی در درگاه�جلال الدین فیروز شاه�جایگاهی داشت و لقب امیری گرفت. [۵][۳][۱۴][۱۵]
... [مشاهده متن کامل]
وی دوران کودکی و نوجوانی را با فراگرفتن زبان و ادب فارسی در�دهلی�گذراند و پس از چندی در محضر یکی از بزرگ ترین و مشهورترین مشایخ و عارفان دوران، یعنی شیخ نظام الدین محمد بن احمد دهلوی معروف به�نظام الدین اولیا، شاگردی کرد. امیرخسرو برای پیر و مراد خود احترام فراوان قایل بود و با وجود این که دایم در خدمت پادشاهان و فرمانروایان بود، هیچ گاه از میزان ارادت و توجه او نسبت به شیخ کاسته نشد. امیر نیز مانند استاد خود پیرو سلسلهٔ عرفان�چشتیه�بود. شیخ نیز خسرو را گرامی می داشت. با�حسن دهلوی�شاعر نامدار پارسی زبان هند از طریق همین شیخ آشنا شد و بین آن دو دوستی عمیقی برقرار بود.
مدت کوتاهی پس از درگذشتِ�نظام الدین اولیاء، امیر خسرو نیز در سال ۷۰۴ ( ۷۲۵ قمری ) درگذشت و نزدیک آرامگاه شیخ به خاک سپرده شد. آرامگاه او در یکی از محله های شلوغ و پرتراکم دهلی که بنام نظام الدین اولیاء معروف است و نزدیک به ایستگاه�قطار شهری بمبئی�به نام ایستگاه قطار نظام الدین و در نزدیکی�آرامگاه همایون�واقع شده میزبان جمع کثیری از مردم و زیارتگاه مسلمانان و اهل تصوف است.
ادامه
ابوالحسن امیرخسرو دهلوی شاعر و عارف نامدار پارسی گوی�هندوستان�در سال ۶۳۲ خورشیدی ( ۶۵۱ قمری ) در�پتیالی�هند�زاده شد و به سال ۷۰۳ خورشیدی ( ۷۲۵ قمری ) در�دهلی�درگذشت. او�هزاره�تبار و هندی زاد بود و کلمات ترکی و هندی در شعر او بسیار است. [۱۱]�پدرش امیر سیف الدین محمود یکی از امرا، [۱۲][۱۳]�میرزاده[۴]�و افسران اهالی لاچینِ�هزاره�در نواحی�بلخ�بود که هنگام یورش�مغولان�به هندوستان گریخت و در آن جا با زنی اهل�دهلی�ازدواج کرد و به دربار�شمس الدین التتمش، پادشاه دهلی راه یافت. امیرخسرو مانند پدر که سمت امیرالامرایی داشت در دربار، بزرگی و سروری یافته بود و زمانی در درگاه�جلال الدین فیروز شاه�جایگاهی داشت و لقب امیری گرفت. [۵][۳][۱۴][۱۵]
... [مشاهده متن کامل]
وی دوران کودکی و نوجوانی را با فراگرفتن زبان و ادب فارسی در�دهلی�گذراند و پس از چندی در محضر یکی از بزرگ ترین و مشهورترین مشایخ و عارفان دوران، یعنی شیخ نظام الدین محمد بن احمد دهلوی معروف به�نظام الدین اولیا، شاگردی کرد. امیرخسرو برای پیر و مراد خود احترام فراوان قایل بود و با وجود این که دایم در خدمت پادشاهان و فرمانروایان بود، هیچ گاه از میزان ارادت و توجه او نسبت به شیخ کاسته نشد. امیر نیز مانند استاد خود پیرو سلسلهٔ عرفان�چشتیه�بود. شیخ نیز خسرو را گرامی می داشت. با�حسن دهلوی�شاعر نامدار پارسی زبان هند از طریق همین شیخ آشنا شد و بین آن دو دوستی عمیقی برقرار بود.
مدت کوتاهی پس از درگذشتِ�نظام الدین اولیاء، امیر خسرو نیز در سال ۷۰۴ ( ۷۲۵ قمری ) درگذشت و نزدیک آرامگاه شیخ به خاک سپرده شد. آرامگاه او در یکی از محله های شلوغ و پرتراکم دهلی که بنام نظام الدین اولیاء معروف است و نزدیک به ایستگاه�قطار شهری بمبئی�به نام ایستگاه قطار نظام الدین و در نزدیکی�آرامگاه همایون�واقع شده میزبان جمع کثیری از مردم و زیارتگاه مسلمانان و اهل تصوف است.