اکسپرسیونیسم انتزاعی

اِکْسْپِرسیونیسم انتزاعی (abstract expressionism)
تابلوی زن، اثر ویلم د کونینگ
تابلوی زن، اثر ویلم د کونینگ
جنبشی در نقاشی امریکا، که در دهه های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ بر جریان هنری این کشور تسلط داشت. ویژگی اصلیِ آن بهره گیری از رنگ های تند و محرّک حواس بر پرده های بزرگ نقاشی بود، به گونه ای که بتواند عواطف شدیدی را در مخاطب برانگیزد. برخی از این نقاشان، آثار انتزاعی ناب پدید آوردند و برخی دیگر، رد و نشانی از شکل نمایی را در کار خود حفظ کردند. بیشتر هنرمندان برجستۀ جنبش اکسپرسیونیسم انتزاعی، در نیویورک تمرکز داشتند، و از همین رو این جنبش را مکتب نیویورک نیز خوانده اند. گرمی بازار این هنرمندان و اقبال جامعۀ منتقدان (البته پس از مقابله های آغازین) سبب شد که نیویورک در رهبری هنر معاصر، از پاریس پیشی بگیرد؛ جایگاهی که همچنان حفظ کرده است. گفتنی است که اکسپرسیونیسم انتزاعی، علی رغم نام خود، با سوررئالیسم بیش از اکسپرسیونیسم پیوند داشت. در سال های جنگ جهانی دوم، بسیاری از هنرمندان سوررئالیست اروپایی، به امریکا پناه بردند و در آن جا با شیوه های خودانگیخته و شهودی خود، بر بسیاری از نقاشان پیشتاز امریکا تأثیر نهادند. دو تن از مشهورترین نقاشان مکتب اکسپرسیونیسم انتزاعی، جکسون پولاک و ویلم دِ کونینگ، حدود ۱۹۴۸ رفته رفته در مقام پیشوایان این نهضت شهرت یافتند، یعنی زمانی که جکسون پولاک برای نخستین بار نقاشی های رنگ چکاندۀ خود را به نمایش گذاشت و دِ کونینگ اولین نمایشگاه انفرادی خویش را برپا کرد. دیگر نقاشان پیشرو این نهضت عبارت اند از آدولف گوتلیپ، آرشیل گورکی، فیلیپ گاستون، هانس هوفمان، فرانتس کلاین، رابرت مادرول، بارنت نیومن، مارک روتکو و کلایفورد استیل. آثار این نقاشان با یکدیگر تفاوت های بنیادی دارد. مثلاً جکسون پولاک، که با «نقاشی کنشی»اش شهرت یافت، رنگ ها را با حرکات پرنیرو، بر سطح پردۀ نقاشی می ریخت و می پاشید. در مقابل، آثار مارک روتکو متین و متأملانه اند، و سطوح رنگی وسیع دارند. اما در مجموع، عموم نقاشان اکسپرسیونیسم انتزاعی کم و بیش بر ویژگی های روئین تابلوهای خود تأکید می کردند، و خودِ عمل «نقاشی کردن» را ارج می نهادند. اکسپرسیونیسم انتزاعی حدود ۱۹۶۰، اوج خود را پشت سر گذاشت، ولی سیطرۀ گسترده اش را حفظ کرد. حتی بسیاری از هنرمندان امریکایی، در دورۀ پس از جنگ جهانی دوم، از اکسپرسیونیسم انتزاعی آغاز کردند، درست همان گونه که نقاشان اروپایی، پس از جنگ جهانی اول، کوبیسم را نقطۀ آغاز حرکت خود قرار داده بودند. اکسپرسیونیسم انتزاعی جنبش ها و گرایش های دیگری، ازجمله نقاشی گسترۀ رنگی و نقاشی کنشی را به دنبال آورد، و شمار بسیاری از نقاشان و مجسمه سازان از بیانگری بافت روئین آنان تأثیر پذیرفتند. برخی از جنبش ها و گرایش های هنری، همچون هنر مینیمال (کمینه گرایی) را می توان واکنش هایی در برابر هیجان برانگیزی اکسپرسیونیسم انتزاعی دانست. این جنبش نخستین جنبش هنری برخاسته از امریکا بود که در اروپا تأثیر گذاشت، و کم و بیش با تاشیسم که در پاریس شکل گرفت (و گاه هنر غیرمنظم نیز خوانده شده است)، در ترازی برابر قرار گرفت. نیز ← تاشیسم