بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] بقعه شیخ صفی الدّین اردبیلی ، مجموعه ای از آرامگاه های بزرگان، مشایخ و سلاطین صفوی و فضاهای آیینی و عبادی در اردبیل می باشد.
سابقه بخش هایی از این بنا به دوره خود شیخ صفی الدین (۶۵۰ـ۷۳۵)، عارف نامی ایرانی ، و فرزندان وی، شیخ صدرالدین موسی و خواجه علی سیاهپوش، می رسد.
منزل و خانقاه شیخ
به نوشته منابع، منزل و خانقاه شیخ صفی در همین مکان بود، و بنابر وصیّت خود او، جنازه اش را در اتاقی جنب خلوت خانه و باغچه و حوض خانه دفن کردند و بر قبر وی بنایی ساختند.
ابن بزاز، صفوة الصّفا، ج۱، ص۹۸۶، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش.
از آن پس این مکان اهمیّت و قداست یافت و شماری از مشایخ و محارم خاندان صفوی و نیز شاه اسماعیل اول (حک :۹۰۷ـ۹۳۰) و گروهی از قربانیان جنگ های شیروان و چالدران در جوار مرقد شیخ دفن شدند.
مراحل هفتگانه طریقتی
...

[ویکی شیعه] بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، مجموعه ای از آرامگاه های بزرگان، مشایخ و سلاطین صفوی و فضاهای آیینی و عبادی واقع در اردبیل و از آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو می باشد. سابقه بخش هایی از این بنا به دوره خود شیخ صفی الدین و سابقه بخش هایی از آن به زمان دیگر شاهان صفوی و فرزندان شیخ صفی می رسد. در این محوطه علاوه بر مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی، مقبره های شاه اسماعیل اول (نخستین پادشاه صفویه) و همسر شاه اسماعیل (مادر شاه طهماسب) نیز قرار دارد. قسمتی از این بنا مزار کشته شدگان جنگ های شیروان و چالدران می باشد.
این بقعه حاوی ده ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته های هنری است که از آن جمله می توان به عالیترین نوع کاشی کاری معرق و مقرنس و گچ بری کتیبه های زیبا و نفیس و خط خطاطان بزرگ دوره صفوی (میر عماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و...) منبت های ارزنده، نقره کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و تنگ بری و غیره اشاره کرد. این اثر از ساختار معماری فخیمی برخوردار است که گرد هم آمدن فضایل هنری نام برده، آن را در مجموعه های تاریخی ایران شاخص و متمایز نموده است.
شیخ صفی الدین اردبیلی (۷۱۳ - ۶۳۱ش.برابر۷۳۵ - ۶۵۰ق.) نیای بزرگ دودمان صفویان از سادات بومی اردبیل ایران است و نیز هشتمین نسل از تبار فیروزشاه زرین کلاه بود. فیروزشاه نیز از سادات بومی کردستان ایران بود. زبان مادری شیخ صفی الدین زبان آذری بود و اشعاری به این زبان ایرانی در کتاب صفوه الصفا و سلسله النسب سروده است.

دانشنامه آزاد فارسی

بُقعۀ شیخ صفی الدین اردبیلی
بُقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
واقع در اردبیل. شیخ صفی الدین اردبیلی، جدّ سلاطین صفوی و داماد و مرید عارف نامی شیخ زاهد گیلانی بود، در خانقاه خود به ارشاد مریدان می پرداخت و پس از مرگ نیز در همان جا مدفون شد (۷۳۵ق). اولین بقعه را فرزند وی بر فراز قبر او بنا نهاد ولی بنای کنونی مربوط به بعد از مرگ شاه اسماعیل و مدفون شدن او در جوار جدّ خویش است که توسط شاه طهماسب و شاه عباس اوّل و دوم بنا شده است. در این مقبره زن شیخ صفی، دختر وی، فرزند وی، دختران شیخ زاهد گیلانی، پدر شاه اسماعیل و غیره به خاک سپرده شده اند. بخش های مهم مجموعۀ حاضر عبارت اند از حیاط بزرگ، مسجد جنت سرا، بقعۀ شیخ صفی و گنبد الله الله، آرامگاه شاه اسماعیل، حرمخانه، کتابخانه و حیاط مقابر که در سال ۱۰۵۷ و در زمان شاه عباس دوم تکمیل گردیده است. فرش معروف شیخ صفی الدین که بافت آن در سال ۹۴۶ق به پایان رسیده و هم اکنون در موزۀ ویکتوریا و آلبرت لندن قرار دارد، کف رواق را می پوشانده است. بر روی قبر شیخ صفی صندوق منبّت کاری نفیسی با ترصیعی از عاج قرار دارد. کتابخانه بقعه به تدریج توسعه و گسترش یافته است. به دستور پادشاهان صفوی، به خصوص شاه عباس صفوی اول، کتاب های نفیسی استنساخ و تذهیب و وقف بقعه شده است. جهانگردان اروپایی که در قرون ۱۷ و ۱۸ از بقعه شیخ صفی دیدن کرده اند از کتاب های ارزشمند و نفیس به زبان های فارسی، عربی و ترکی در کتابخانۀ آن یاد کرده اند. این کتاب ها بر روی کاغذ یا پوست نوشته شده بودند و جلدها، تذهیب، تصاویر و صحافی ارزشمندی داشتند. در ۱۲۴۳ق، در جنگ های ایران و روس، سپاهیان روس اردبیل را فتح کردند. به دستور پاسکیویچ، فرمانده ارتش روسیه در جنگ، ۱۱۴ نسخه از کتاب های نفیس این کتابخانه به تفلیس و سپس به کتابخانۀ سن پترزبورگ منتقل شد. در ۱۳۰۴ و ۱۳۱۵ش بخش کوچکی از این مجموعه به تهران منتقل و تحویل موزۀ ایران باستان شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در دهۀ ۱۳۷۰ش درپی مذاکرات فراوان، دولت روسیه موافقت کرد که میکروفیلمی از نسخ بقعۀ صفی الدین اردبیلی، که هنوز در کتابخانۀ سن پترزبورگ نگهداری می شوند، به وزارت امور خارجۀ ایران تحویل دهد. این میکروفیلم ها در مرکز اسناد، و کپی صحافی شدۀ آن ها در کتابخانۀ تخصصی وزارت امور خارجه و کتابخانۀ بقعه نگهداری می شود.

پیشنهاد کاربران

بپرس