بنای مسجد مدینه

[ویکی اهل البیت] کلیدواژه: مسجد النبی، رسول خدا صلی الله علیه و آله، وقایع پس از هجرت پیامبر، بناء مسجد مدینه، مساجد، عمار، عثمان
تأسیس مسجد، باید یکی از نخستین اقدامات رسول خدا(ص) در مدینه شناخته شود. «مسجد» که پیش از آن نیز در قبا تأسیس شده بود با ساده ترین امکانات سرپا شده و بعدها نقش مهمی را در فرهنگ و تمدن اسلامی ایفا کرد.
رسول خدا (ص) زمین مسجد را که مربدی بود، از آن دو یتیم خزرجی به نام های سهل و سهیل پسران عمرو، به ده دینار خرید. روایت دیگر بر آن است که دو یتیم تحت سرپرستی اسعد بن زراره یا کسی دیگر، زمین را بدون دریافت قیمت، برای ساخت مسجد در اختیار پیامبر اکرم (ص) قرار دادند.مرْبد زمینی است که حیوانات اهلی را در آن نگاه می دارند.
کار ساخت مسجد شروع شد و از منطقه حرّه سنگ می آوردند. رسول خدا (ص) در ساختن مسجد و آوردن سنگ با مسلمانان همکاری می کرد.کار باعث تشویق و جدّیت یاران بود. چنان که یکی از ایشان گفت: لئن قعدنا و النّبی یعمل لذاک منّا العمل المضلّل اگر ما بنشینیم در حالی که رسول خدا کار می کند؛ کار ما بسی گمراهانه خواهد بود. مسلمانان به هنگام ساختن مسجد سرود می خواندند؛ مثل: اللهم انّ الاجر اجر الآخره فارحم الانصار و المهاجره خدایا؛ همانا پاداش حقیقی، پاداش آخرت است، خدایا؛ انصار و مهاجرین را رحمت کن. مساحت مسجد را صد ذراع در صد ذراع یا چیزی در همین حدود گرفتند. مطابق یک روایت دیگر، هفتاد در شصت ذراع انتخاب شد. ما احتمال می دهیم که هر دو درست باشد. بدین ترتیب که ابتدا شصت در هفتاد بود، ولی در ساخت دوم، توسعه دادند و صد در صد ذراع شد. پیامبر (ص) و اصحاب، خانه های خود را در اطراف مسجد ساختند و از هر کدام یک در به داخل مسجد باز می شد. چنان که بیاید، به فرمان الهی همه درها بسته شد، مگر در خانه علی (ع).
مسلمانان توان لازم برای ساختن مسجد را داشتند و هیچ گونه نیازی به مشارکت پیغمبر اکرم (ص) نبود، امّا آن حضرت ترجیح داد، در عملیات ساختمانی مسجد شرکت نماید. همین حضور روحیه حماسی مسلمانان را برانگیخت و آنان با جدیّت و نشاط کار می کردند. سرودشان این بود:
لئن قعدنا و النبی یعمل لذاک منّا العمل المضلّل
از سوی دیگر مشارکت پیامبر (ص) به کار ارزش خاصی داد و بدین ترتیب خط کلی شخصیت رهبری در اسلام را معرفی کرد. این اقدام حضرت گویای این مطلب است که احساس مسئولیت رهبری در قبال کار خصوصا زمانی که در ارتباط با اهداف بلند و مصالح عالی اسلام و مسلمین است؛ باید فراتر از امر و نهی باشد. از سوی دیگر رسول خدا (ص) می خواست انسان فروتن و دوستدار مردم باشد، دل های آنان را به دست آورد و همچون یکی از آنان باشد. بنابراین نه بر آنان برتری داشته باشد و نه در کارهای جمعی آنان غایب. در حقیقت این یکی درس عملی برای معاصران صاحب نفوذ حضرت و تأدیب و تربیت کسانی بود که پس از او به خلافت و حکومت خواهند رسید.
در برخی از متون تاریخی آمده که زنان نیز در ساختن مسجد مشارکت فعّال داشتند. آنان شبانه سنگ می آوردند و مردها روز. در این باره دو نکته را مورد توجّه قرار می دهیم؛