بیت الاحزان

[ویکی فقه] بیت الأحزان (بیت الحَزَن)، به معنای ماتمسرا، خانه ی حضرت یعقوب به هنگام دوری از فرزندش یوسف، در کتابهای تاریخ انبیاست؛ همچنین یکی دیگر از مصادیق آن مکانی در قبرستان بقیع می باشد.
مهمترین و معروفترین مصداق «بیت الاحزان »، مکان یا مسجدی است در قبرستان بقیع مدینه، در جانب جنوبی قبر عباس بن عبدالمطلب که «بیت الحزن » نیز نامیده شده است. مطابق برخی گزارش ها،پس از رحلت پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم (سال ۱۱) و به دنبال تألّمات شدید روحی حضرت فاطمه سلام الله علیها و نارضایتی از وضع موجود، امام علی علیه السّلام مکانی را در قبرستان بقیع، بیرون مدینه، برای وی ساخت تا در آن به عزاداری در ماتم و فراق پدر خود بنشیند. این مکان بیت الاحزان نامیده شد. وی روزها با دو فرزند خود حسنین علیهماالسلام به بیت الاحزان می رفت و هنگام غروب امیرالمؤمنین ایشان را به خانه برمی گرداند؛ پس از گذشت بیست و هفت روز از رحلت پدرش بر اثر شدت بیماری دیگر نتوانست بدانجا برود.
منابع عامه نیز به این مکان در بقیع اشاره کرده اند.

بیت الاحزان از دیدگاه غزالی
به نقل از غزالی (متوفی ۵۰۵)، ضمن بیان آداب زیارت بقیع، نمازگزاردن در مسجد بیت الحزن را مستحب دانسته و آن را محل اقامت حضرت فاطمه در ایام حزن او بر پدرش یاد کرده است. طبق این بیان، بعدها مسجدی نیز در مکان مزبور ساخته شده است. همچنین به اقامت حضرت فاطمه پس از وفات پدرش در بیت الاحزان واقع در بقیع تصریح شده است.

احتمال دفن حضرت زهرا در بیت الاحزان
گذشته از این، احتمال دارد که قبر حضرت فاطمه در بیت الاحزان باشد و پس از مسجدالنبی و قبرستان بقیع، بیت الاحزان را سومین مکان محتمل دفن ایشان ذکر کرده اند.
اسامی دیگر بیت الاحزان
...

[ویکی شیعه] بَیت ُ الاَحزان از بناهای تخریب شده در قبرستان بقیع در شهر مدینه است. گفته شده که حضرت فاطمه (س) مدتی در آنجا عبادت و در سوگ پدرش عزاداری می کرده است. این محل، اتاقی دارای گنبد بوده و در سال ۱۳۴۴ق. به دست وهابیان ویران شده است. بیت الاحزان یکی از مکان های احتمالی دفن حضرت فاطمه(س) است. بسیاری از زائران مدینه، به ویژه زائران شیعه و ایرانی، تا پیش از تخریب بقیع، از بیت الاحزان نیز دیدن می کردند.
«بیت» در عربی به معنای خانه و «احزان» جمع حزن به معنای اندوه است. به خانه ای که یعقوب پیامبر در هنگام دوری از فرزندش یوسف در آن به سر می برد بیت الاحزان می گفته اند، ولی مراد از این کلمه در منابع تاریخ اسلام، محلی است در قبرستان بقیع که حضرت فاطمه زهرا (س) مدتی در آنجا عبادت و در فراق پیامبر اکرم(ص) سوگواری می کرد.
بنابر گزارش های منابع تاریخی و سفرنامه نویسان، بیت الاحزان در قبرستان بقیع در مدینه، در جنوبی قبر عباس بن عبدالمطلب قرار داشته است. از گزارش ها برمی آید که بیت الاحزان، اتاقی با گنبدی بر فراز آن بوده و به ظاهر، ضریحی چوبین به رنگ سبز نیز داشته است. بسیاری سفرنامه نویسان ایرانی دوره قاجار، این مکان را زیارت کرده و نشانی محل و برخی مشخصات آن را آورده اند؛ از جمله حسام السلطنه قاجار، گفته است: بیت الاحزان حضرت فاطمه(س) در بقیع و پشت بارگاه امامان چهارگانه است.محمدحسین حسینی فراهانی در سفر حج سال ۱۳۰۲ قمری/ ۱۲۶۴ شمسی بیت الاحزان را دیده و گفته این بنا گنبد و ضریحی کوچک دارد.حاج ایازخان قشقایی از آخرین کسانی است که بیت الاحزان را پیش از تخریب (۱۳۴۴ق.) در سال ۱۳۴۱ قمری/۱۳۰۱ خورشیدی دیده و از آن در سفرنامه خود گزارشی آورده است.

[ویکی اهل البیت] بیت الاحزان (بیت الحزن ) ، به معنای ماتمسرا، خانة یعقوب پیامبر به هنگام دوری از فرزندش یوسف ، در کتابهای تاریخ انبیا. در ادب غنایی فارسی ، بویژه در اشعار حافظ ، این واژه و تعابیر مترادف آن (مانند کلبة احزان ، کلبة غم ) تکرار شده و نزد صوفیه نیز کنایه از دل محزون از دوری معشوق است (شاد، ذیل «بیت احزان »؛ نفیسی ، ذیل «کلبة احزان »؛ خرمشاهی ، بخش 2، ص 828ـ829؛ قصص الانبیاء ، ص 104؛ عفیفی ، ذیل «بیت الحزن »؛ اَهور، ج 1، ص 490ـ491، تَهانوی ، ج 2، ص 1561).
مهمترین و معروفترین مصداق «بیت الاحزان »، مکان یا مسجدی است در قبرستان بقیع مدینه ، در جانب جنوبی قبر عباس بن عبدالمطلب که «بیت الحزن » نیز نامیده شده است . مطابق برخی گزارشها،پس از رحلت پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه وآله وسلّم (سال 11) و به دنبال تألّمات شدید روحی حضرت فاطمه سلام اللّه علیها و نارضایتی از وضع موجود، امام علی علیه السّلام مکانی را در قبرستان بقیع ، بیرون مدینه ، برای وی ساخت تا در آن به عزاداری در ماتم و فراق پدر خود بنشیند. این مکان بیت الاحزان نامیده شد. وی روزها با دو فرزند خود حسنین علیهماالسلام به بیت الاحزان می رفت و هنگام غروب امیرالمؤمنین ایشان را به خانه برمی گرداند؛ پس از گذشت بیست و هفت روز از رحلت پدرش بر اثر شدت بیماری دیگر نتوانست بدانجا برود (مجلسی ، ج 43، ص 177ـ 178؛ سپهر، ج 4، ص 71؛ مقرّم ، ص 97). منابع عامه نیز به این مکان در بقیع اشاره کرده اند. سمهودی (متوفی 911؛ ج 3، ص 907) به نقل از غزالی (متوفی 505)، ضمن بیان آداب زیارت بقیع ، نمازگزاردن در مسجد بیت الحزن را مستحب دانسته و آن را محل اقامت حضرت فاطمه در ایام حزن او بر پدرش یاد کرده است . طبق این بیان ، بعدها مسجدی نیز در مکان مزبور ساخته شده است . همچنین به اقامت حضرت فاطمه پس از وفات پدرش در بیت الاحزان واقع در بقیع تصریح شده است (رفعت باشا، ج 1، ص 426). گذشته از این ، احتمال دارد که قبر حضرت فاطمه در بیت الاحزان باشد و پس از مسجدالنبی و قبرستان بقیع ، بیت الاحزان را سومین مکان محتمل دفن ایشان ذکر کرده اند (خلیلی ، ص 284ـ285؛ سخاوی ، ج 1، ص 41).
در ادب رثایی شیعی نیز بیت الاحزان جایگاه ویژه ای دارد. رؤیاهایی نیز نقل شده که بنابر آنها حضرت مهدی با سرودن شعری ، بیت الاحزان را مایة غم و اندوه همیشگی خود دانسته است ( رجوع کنید به مقرّم ، همانجا؛ سماوی ، ص 81؛ بلادی بحرانی ، ص 193ـ 196). ازینرو بعضی علمای شیعه آثاری به همین نام در شرح حوادث پس از رحلت پیامبر و مصائب اهل بیت خصوصاً حضرت فاطمه نگاشته اند که معروفترین آنها عبارت اند از: بیت الاحزان فی مصائب سیّدة النسوان ، اثر شیخ عباس قمی (متوفی 1359)؛ بیت الاحزانِ فی مصائب سادات الزمان الخمسة الطاهرة من ولد عدنان ، اثر عبدالخالق بن عبدالرحیم یزدی (متوفی 1268؛ آقابزرگ طهرانی ، ج 2، ص 185).
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، بیروت 1378؛ پرویز اهور، کلک خیال انگیز: فرهنگ جامع دیوان حافظ ، تهران 1372 ش ؛ حسین بن علی بلادی بحرانی ، ریاض المدح و الرثا ، قم ] بی تا. و دیگران بی تا. بی تا. بی تا. [ ؛ علی بن عبدالله سمهودی ، وفاءالوفاباخبار دارالمصطفی ، چاپ محمدمحیی الدین عبدالحمید، بیروت 1404/1984؛ محمدپادشاه بن غلام محیی الدین شاد، آنندراج : فرهنگ جامع فارسی ، چاپ محمددبیر سیاقی ، تهران 1363ش ؛ رحیم عفیفی ، فرهنگنامة شعری ، تهران 1372 ش ؛ قصص الانبیاء ، متن پارسی ظاهراً قرن هفتم هجری ، چاپ فریدون تقی زادة طوسی ، مشهد 1363 ش ؛ محمدباقربن محمدتقی مجلسی ، بحارالانوار ، بیروت 1403/1983؛ عبدالرزاق مقرم ، وفاة الصدیقة الزهرا علیهاالسلام ، نجف 1370/1951؛ علی اکبر نفیسی ، فرهنگ نفیسی ، تهران 1355.
محمدهانی ملاّ زاده، بیت الاحزان، دائره المعارف بزرگ اسلامی

[ویکی حج] بیت الاحزان مکان گریه و سوگواری حضرت زهرا(س) در بقیع بود.
بیت الاحزان مکانی بود که در آنجا حضرت زهرا(س) پس از رحلت پیامبر(ص)، در سوگ پدر و مصائب پس از رحلت وی و نیز اعتراض مظلومانه به سیاست های حاکم، سخت گریه و شیون می کرد. در منابع از این مکان به عنوان جایگاه احتمالی قبر حضرت زهرا(س) یاد شده است.
این بنا در رویداد تخریب بقاع متبرک قبرستان بقیع به دست وهابیان، به سال 1221ق. ویران شده سپس به سال 1233ق. این بنا بازسازی شد و دیگر بار به دست وهابیان سعودی به سال 1344ق. ویران گشت و امروزه هیچ نشانی از آن در قبرستان بقیع باقی نمانده است.

[ویکی شیعه] بیت الاحزان (ابهام زدایی). بیت الاحزان ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:

بیت الاحزان جایگاهی است در قبرستان بقیع که در منابع اسلامی اینطور گفته شده که فاطمه تا ۲۷ روز پس از مرگ محمد، در آنجا به سوگ می نشست و می گریست. [ ۱]
بیت کلمه ای عربی به معنای خانه[ ۲] و احزان جمع حزن به معنای غم و اندوه است. [ ۳] همچنین در دانشنامه جهان اسلام آمده بیت الاحزان یا بیت الحزن به معنای ماتم سرا است. در منابع اسلامی به خانه یعقوب که در فراغ یوسف گریه می کرد هم نیز کلبه احزان یا کلبه غم گفته شده است. در میان صوفیان کنایه از دل محزون از دوری معشوق است. [ ۴]
در منابع اسلامی گفته شده که فاطمه پس از درگذشت پدرش روزها و شب ها گریه می کرد. همسر وی علی مکانی را در قبرستان بقیع که بیرون از مدینه بود برای وی ساخت تا در آن گریه کند. وی روزها با دو فرزند خود به بیت الاحزان می رفت و هنگام غروب علی آن ها را به خانه برمی گرداند. گفته شده فاطمه بعد از گذشت ۲۷ روز از مرگ پدرش بر اثر شدت بیماری دیگر نتوانست به آنجا برود. [ ۴]
بیت الاحزان در قبرستان بقیع مدینه، در جانب جنوبی قبر عباس بن عبدالمطلب واقع شده است. [ ۴] اولین خانه ای که گفته شده در بقیع برای فاطمه ساخته شد، به صورت چادر و خیمه بود و بعدها به ساختمان دارای گنبد تبدیل شد. [ ۵]
عده ای از علمای شیعه و اهل سنت و تاریخ نویسان و جهانگردان دربارهٔ وجود این مکان قبل از تخریب آن صحبت کرده اند.
ابن شبه نمیری ۱۷۳ ۲۶۲ هجری قمری از فقها و مورخان اهل سنت در کتابش دربارهٔ آثار و قبور زمان خودش آورده مسجدی که در طرف شرقی به جنازه اطفال نمازخوانده می شود، خیمه ای بوده برای زن سیاه پوستی بنام رقیه که به دستور حسین بن علی از قبر فاطمه مراقبت می کرده است زیرا کسی بجز آن زن قبر فاطمه را نمی شناخته است. [ ۶]
ابومحمد غزالی ۴۵۰–۵۰۵ که یکی شخصیتهای معروف و از علما و دانشمندان اهل سنت است، در ضمن بیان وظایف زایران مدینه و کسانی که به زیارت بقیع می روند می گوید: «مستحب است که زائران، هر روز صبح، پس از زیارت قبر رسول اکرم در بقیع حضور بهم رسانند و قبور پیشوایان دینی و صحابه را که در آنجا مدفون هستند زیارت کنند». سپس می گوید: «و مستحب است در مسجد فاطمه - علیها سلام - نیز نماز بخوانند». [ ۷]
محمد بن احمد ابن جبیر از دانشمندان اسلامی که به جهانگردی نیز معروف بوده در محرم سال ۵۸۰ هجری قمری به مدینه رفته و بقیع را زیارت کرده دربارهٔ این مکان گفته در کنار قبه عباسیه، خانه ای قرار گرفته که به فاطمه نسبت می دهند و آن همان خانه ای است وی در آنجا به حزن پدرش می پرداخته است. [ ۸]