[ویکی فقه] تاجُ الدّینِ بْنِ زَکَریّا، عَبشَمی نقشبندی حنفی سنبهلی (د ۱۰۵۰ق / ۱۶۴۰م)، نوادۀ سلطان عثمانی ، صوفی مشهور و از مشایخ سلسلۀ نقشبندیۀ هند بود.
وی در سنبهل هند به دنیا آمد و در همان جا مقدمات علوم را فرا گرفت.پس از آن، در جست و جوی شیخ طریقت به شهرهای مختلف هند سفر کرد و با اقامت در اجمیر و ناگور، از روحانیت مشایخ و بزرگان طریقۀ چشتیه ، نظیر خواجه معین الدین چشتی و حمیدالدین ناگوری بهره برد و در ناگور مدت ها به ریاضت و چله نشینی پرداخت و چنان که از خود وی منقول است، با استفاده از روحانیت شیخ نجم الدین کبری ، آداب ذکر و اصول طریقۀ کبرویه را نیز فراگرفت و دربارۀ آن رساله ای نیز نوشت. وی آن گاه نزد شیخ الله بخش شطّاری ، از خلفای سیدعلی بن قوام هندی رفت و پس از آن که ۳ ماه به دستور او به خدمت در مطبخ خانقاه پرداخت، از او تلقین ذکر طریقۀ عشقیه را یافت و پس از طی مراتب سلوک، از شیخ خود در طریقه های عشقیه، قادریه ، چشتیه و مداریه اجازۀ ارشاد گرفت.مدت سلوک و اقامت تاج الدین نزد شیخ الله بخش ظاهراً ۱۰ سال بود و پس از آن برای ارشاد مریدان به سنبهل رفت. پس از درگذشت شیخ اللّٰه بخش و تقریباً مصادف با بازگشت خواجه محمدباقی باللّٰه نقشبندی از سفر ماوراءالنهر به هند ، تاج الدین به دیدار او شتافت و دست ارادت به وی داد.باقی بالله نیز از او به نیکی استقبال کرد و شیوۀ ذکر و اصول طریقۀ نقشبندیه را به او آموخت.ظاهراً تاج الدین مراتب سلوک این طریقه را به سرعت طی کرد و نخستین کسی بود که از باقی بالله اجازۀ ارشاد گرفت پس از آن به سنبهل بازگشت، اما همچنان به مدت ۱۰ سال با خواجه باقی بالله مکاتبه و مصاحبت داشت و گاه و بی گاه در دهلی به دیدار او می رفت.برخی مکتوبات باقی بالله به تاج الدین در این دوران در منابع آمده است.
محدود کردن هدایت سالکان به طریقه نقشبندیه
با آن که تاج الدین از طریقه های متعددی اجازۀ ارشاد یافته بود و در ابتدا هر مریدی را به طریقه ای که طالب آن بود، هدایت می کرد، اما پس از چندی به دستور باقی بالله، ارشاد خود را به طریقۀ نقشبندیه محدود کرد و تنها به این شیوه به هدایت سالکان پرداخت.
شاگردان
پس از مرگ خواجه باقی بالله، تاج الدین که دستخوش اندوه شدید بود ــ به باور برخی از محققان، به سبب پاره ای اختلافات بر سر جانشینی خواجه ــ به کشمیر، عراق و سرانجام به حرمین شریفین سفر کرد و در مکه مجاور شد. در اثنای این سفرها نیز مریدان بسیار به او روی آوردند که از جملۀ آنان شیخ محمد علان (د ۱۰۳۱ق) بود که به پرهیزگاری و علم و ریاضت شهرت داشت.از دیگر مریدان وی نیز می توان به استاد احمد ابوالوفاء و فرزندش موسی، سیدمحمود بن اشرف حسنی ، داماد شیخ و صاحب کتاب تحفةالسالکین فی ذکر تاج العارفین، محمدمیرزا فرزند محمد معروف سروجی دمشقی، امیر یحیی بن علی پاشا ، شیخ ابراهیم بن حسن حنفی احسایی ، شیخ ابوبکر حضرمی و شیخ عبیدالله بن محمد باقی دهلوی اشاره کرد.
وفات
...
وی در سنبهل هند به دنیا آمد و در همان جا مقدمات علوم را فرا گرفت.پس از آن، در جست و جوی شیخ طریقت به شهرهای مختلف هند سفر کرد و با اقامت در اجمیر و ناگور، از روحانیت مشایخ و بزرگان طریقۀ چشتیه ، نظیر خواجه معین الدین چشتی و حمیدالدین ناگوری بهره برد و در ناگور مدت ها به ریاضت و چله نشینی پرداخت و چنان که از خود وی منقول است، با استفاده از روحانیت شیخ نجم الدین کبری ، آداب ذکر و اصول طریقۀ کبرویه را نیز فراگرفت و دربارۀ آن رساله ای نیز نوشت. وی آن گاه نزد شیخ الله بخش شطّاری ، از خلفای سیدعلی بن قوام هندی رفت و پس از آن که ۳ ماه به دستور او به خدمت در مطبخ خانقاه پرداخت، از او تلقین ذکر طریقۀ عشقیه را یافت و پس از طی مراتب سلوک، از شیخ خود در طریقه های عشقیه، قادریه ، چشتیه و مداریه اجازۀ ارشاد گرفت.مدت سلوک و اقامت تاج الدین نزد شیخ الله بخش ظاهراً ۱۰ سال بود و پس از آن برای ارشاد مریدان به سنبهل رفت. پس از درگذشت شیخ اللّٰه بخش و تقریباً مصادف با بازگشت خواجه محمدباقی باللّٰه نقشبندی از سفر ماوراءالنهر به هند ، تاج الدین به دیدار او شتافت و دست ارادت به وی داد.باقی بالله نیز از او به نیکی استقبال کرد و شیوۀ ذکر و اصول طریقۀ نقشبندیه را به او آموخت.ظاهراً تاج الدین مراتب سلوک این طریقه را به سرعت طی کرد و نخستین کسی بود که از باقی بالله اجازۀ ارشاد گرفت پس از آن به سنبهل بازگشت، اما همچنان به مدت ۱۰ سال با خواجه باقی بالله مکاتبه و مصاحبت داشت و گاه و بی گاه در دهلی به دیدار او می رفت.برخی مکتوبات باقی بالله به تاج الدین در این دوران در منابع آمده است.
محدود کردن هدایت سالکان به طریقه نقشبندیه
با آن که تاج الدین از طریقه های متعددی اجازۀ ارشاد یافته بود و در ابتدا هر مریدی را به طریقه ای که طالب آن بود، هدایت می کرد، اما پس از چندی به دستور باقی بالله، ارشاد خود را به طریقۀ نقشبندیه محدود کرد و تنها به این شیوه به هدایت سالکان پرداخت.
شاگردان
پس از مرگ خواجه باقی بالله، تاج الدین که دستخوش اندوه شدید بود ــ به باور برخی از محققان، به سبب پاره ای اختلافات بر سر جانشینی خواجه ــ به کشمیر، عراق و سرانجام به حرمین شریفین سفر کرد و در مکه مجاور شد. در اثنای این سفرها نیز مریدان بسیار به او روی آوردند که از جملۀ آنان شیخ محمد علان (د ۱۰۳۱ق) بود که به پرهیزگاری و علم و ریاضت شهرت داشت.از دیگر مریدان وی نیز می توان به استاد احمد ابوالوفاء و فرزندش موسی، سیدمحمود بن اشرف حسنی ، داماد شیخ و صاحب کتاب تحفةالسالکین فی ذکر تاج العارفین، محمدمیرزا فرزند محمد معروف سروجی دمشقی، امیر یحیی بن علی پاشا ، شیخ ابراهیم بن حسن حنفی احسایی ، شیخ ابوبکر حضرمی و شیخ عبیدالله بن محمد باقی دهلوی اشاره کرد.
وفات
...
wikifeqh: تاج الدین_زکریا