تاریخ فاطمیان

[ویکی نور] تاریخ فاطمیان، برگردان فارسی حجت الله جودکی از کتاب «أخبار ملوک بنی عبید و سیرتهم»، نوشته ابوعبدالله محمد بن علی بن حماد صنهاجی (متوفی 626ق)، است که با تصحیح جلول البدوی منتشر شده است. نویسنده در این کتاب اخبار دولت فاطمیان در الجزایر و تونس را بیان کرده است.
کتاب، مشتمل بر مقدمه مترجم و مصحح و متن اثر در چهارده فصل است.
از مرگ اسماعیل بن جعفر صادق(ع) تا هنگامی که عبیداللّه المهدی در مغرب، حکومت فاطمیان را تشکیل داد، اسماعیلیان در حدود یک قرن و نیم تلاش مخفیانه و وسیعی به کار بردند تا بتوانند ضمن حفظ و توسعه مرام اسماعیلی قدرت را هم به چنگ آورند. سرانجام برخلاف انتظارشان این تلاش در سرزمین مغرب و در میان قبایل بربر که نه تنها از تفکر اسماعیلی، بلکه از اسلام هم آگاهی عمیقی نداشتند، به بار نشست. دور بودن مغرب از سیطره نفوذ عباسیان، وجود گروه های مختلف غیر عباسی در منطقه و سرانجام کوشش فوق العاده و جسورانه ابوعبداللّه الشیعی، زمینه ساز حکومتی شد که قریب به سه سده (حدود 280 سال) دوام آورد و آثار و نتایجی برجای گذاشت که در تاریخ از آن با نام تمدن فاطمی یاد می شود .
فاطمیان اگرچه در سرزمین مغرب طلوع کردند، ولی در مصر به اقتدار و شکوفایی رسیدند و سرانجام در منطقه شام غروب نمودند. در طی این 280 سال، چهارده نفر از امامان فاطمی به طور موروثی به حکومت رسیدند که کمترین مدت زمامداری در میان ایشان، 5 و بیشترین آن، 60 سال بود. دوره اول حکومت فاطمیان در مغرب صرف تثبیت و گسترش قدرت ایشان شد. دوره دوم حکومت ایشان که در واقع عصر طلایی آنها محسوب می شود با فتح مصر و پس از غلبه آنها بر خوارج آغاز می شود و در مرحله سوم، فاطمیان دچار تضادهای داخلی و کم شدن وسعت قلمرو شدند و سرانجامشان متلاشی شدن به دست میهمانان خودخوانده؛ یعنی ایوبیان بود .
ابن حمّاد صنهاجی که تاریخ فاطمیان را تحت عنوان «أخبار ملوک بنی عبید و سیرتهم» تحریر کرده، خود متولد سال 548ق است و در دوران جوانی شاهد فروپاشی و اضمحلال فاطمیان بوده است. وی این کتاب را در سال 617ق، نوشته است و اخبار مربوط به فروپاشی فاطمیان را از شاهدان عینی نقل می کند. همچنین یادآور می شود که بقایای ایشان تا همین سال (617ق) در زندان ایوبیان هستند .