[ویکی فقه] روزهای پس از رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) از مهم ترین برهه های تاریخ اسلام است. می دانیم که با رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) جریان سقیفه شکل گرفت که آثار و پیامدهایی داشت. از تلخ ترین آثار این رخداد، هجمه به خانه حضرت فاطمه (سلام الله علیها) به منظور بیعت گیری برای ابوبکر بود.در این هجمه، حضرت فاطمه (سلام الله علیها) دچار صدمات جسمی و روحی شد و فرزندش محسن را سقط کرد. از جمله پرسش های کلیدی درباره این واقعه، تاریخ رخداد آن است، زیرا با روشن شدن پاسخ این پرسش، هم می توان تاریخ شهادت محسن را به دست آورد، هم تاریخ اخذ بیعت اجباری از امام علی (علیه السّلام) و هم طول مدت بیماری و بستری شدن حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را که به شهادت ایشان منجر شد. در این بحث، شواهدی ارائه می شود تا ببینیم آنچه گفته و مشهور شده که هجمه به خانه فاطمه (سلام الله علیها) در روزهای آغازین پس از رحلت رسول خدا… (صلی الله علیه و آله وسلّم) بوده، صحیح است یا خیر؟ ابتدا نکته ای را درباره شهادت محسن بن علی (علیه السلام) یادآور می شویم.
ایام ربیع الاول علی الظاهر و بر اساس محاسبات ـ بدون روایت خاص ـ ایام سقط یا شهادت حضرت محسن فرزند حضرت فاطمه (سلام الله علیها) دانسته می شود. و البته این موضوع (تعیین تاریخ شهادت) از موضوعات جدیدی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به آن بها داده شده و روز شهادت محسن بن علی (علیه السّلام) تلقی شده است، حال آنکه نه در تاریخ و نه در روایات، به تاریخ شهادت اشاره ای نشده است.ظاهراً مبنای این گونه گزارش ها، قول مشهور علمای شیعه است که از یک طرف، رحلت حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم)، را ۲۸ صفر دانسته و از طرف دیگر، شهادت محسن بن علی را در پی رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نقل کرده اند. از مجموع این دو گزارش، شهادت این نوزاد در ربیع الاول نتیجه گرفته می شود. بنابر این، برای بررسی دقیق زمان شهادت حضرت محسن لازم است زمان رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بررسی شود.ابتدا به خبر معتبر امام صادق (علیه السّلام) درباره سقط محسن و سبب شهادتِ حضرت فاطمه (سلام الله علیها) اشاره می کنیم. درباره چگونگی سقط محسن، خبر معتبر و مسندی از امام صادق (علیه السّلام) نقل شده که حضرت، علت سقط حضرت محسن (علیه السّلام) و شهادت حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را ضربت قنفذ با غلاف شمشیر معرفی می کند:عن ابی بصیر، عن ابی عبدالله جعفر بن محمد (علیه السّلام)، قال: ... و قبضت فی جمادی الآخره یوم الثلاثاء لثلاث خلون منه، سنه احدی عشره من الهجره. وکان سبب وفاتها ان قنفذا مولی عمر لکزها بنعل السیف بامره، فاسقطت محسنا و مرضت من ذلک مرضا شدیدا، ولم تدع احدا ممن آذاها یدخل علیها؛فاطمه (سلام الله علیها) در روز سه شنبه، سوم جمادی الثانی سال یازدهم هجری رحلت کرد و سبب وفات او آن بود که قنفذ ـ غلام عمر و به فرمان اوـ فاطمه (سلام الله علیها) را با غلاف شمشیر مضروب ساخت و موجب سقط محسن شد و پس از آن به مریضی شدیدی دچار گشت و هیچ یک از کسانی که او را آزرده بودند را اجازه نداد به ملاقاتش بیایند.
طبری شیعی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۳۴.
تاریخ ولادت و وفات پیامبر و زمان هجرت ایشان به مدینه، از جمله مباحثی است که در اصول کافی از آنها یاد شده است. البته این تاریخ ها را کلینی در بعضی از ابواب، به نقل از دیگران و در بعضی از ابواب، طبق قول خود ذکر کرده است، از جمله اینکه بدون نقل روایتی، درباره میلاد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) گفته اند: «ولد فی الثانی عشر من شهر ربیع الاول». عامه هم همین روز را میلاد پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) و همچنین روز رسیدن پیغمبر اکرم به قبا دانسته اند که ظاهراً در روز رسیدن به قبا اختلافی نیست.هیچ منبعی برای ۲۸ صفر به عنوان روز درگذشت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) ـ به رغم شهرتی که در مجالس و محافل پیدا کرده ـ جز کلام مرحوم شیخ مفید در ارشاد وجود ندارد. و این در حالی است که مرحوم شیخ مفید هم بدون استناد به هیچ منبعی ۲۸ صفر را وفات پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) دانسته است.
مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۱۸۹.
مسئله دیگری که قابل بررسی است این است که هجوم به خانه فاطمه (سلام الله علیها) آیا بلافاصله بعد از رحلت پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) ـ حال تاریخ درگذشت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) ۲۸ صفر باشد یا دوم ربیع الاول که مختار بنده است ـ بوده تا بر اساس حدس و تخمین و قیاس نیز نتیجه بگیریم که در ماه ربیع الاول شهادت محسن بن علی رخ داده است.در مجالس و محافل به گونه ای گفته می شود که گویا این اتفاقات پس از درگذشت پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) و پشت سر هم پیش آمده و گاهی هم در مراثی برخی از شعرای شیعه، مخصوصاً مرثیه هایی که به بعضی از شعرا یا علما منسوب است، مثل مرحوم شیخ صالح کواز حلی و امثال او به صورت متوالی ذکر شده است.
← اشعار صالح کواز حلی
...
ایام ربیع الاول علی الظاهر و بر اساس محاسبات ـ بدون روایت خاص ـ ایام سقط یا شهادت حضرت محسن فرزند حضرت فاطمه (سلام الله علیها) دانسته می شود. و البته این موضوع (تعیین تاریخ شهادت) از موضوعات جدیدی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به آن بها داده شده و روز شهادت محسن بن علی (علیه السّلام) تلقی شده است، حال آنکه نه در تاریخ و نه در روایات، به تاریخ شهادت اشاره ای نشده است.ظاهراً مبنای این گونه گزارش ها، قول مشهور علمای شیعه است که از یک طرف، رحلت حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم)، را ۲۸ صفر دانسته و از طرف دیگر، شهادت محسن بن علی را در پی رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نقل کرده اند. از مجموع این دو گزارش، شهادت این نوزاد در ربیع الاول نتیجه گرفته می شود. بنابر این، برای بررسی دقیق زمان شهادت حضرت محسن لازم است زمان رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بررسی شود.ابتدا به خبر معتبر امام صادق (علیه السّلام) درباره سقط محسن و سبب شهادتِ حضرت فاطمه (سلام الله علیها) اشاره می کنیم. درباره چگونگی سقط محسن، خبر معتبر و مسندی از امام صادق (علیه السّلام) نقل شده که حضرت، علت سقط حضرت محسن (علیه السّلام) و شهادت حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را ضربت قنفذ با غلاف شمشیر معرفی می کند:عن ابی بصیر، عن ابی عبدالله جعفر بن محمد (علیه السّلام)، قال: ... و قبضت فی جمادی الآخره یوم الثلاثاء لثلاث خلون منه، سنه احدی عشره من الهجره. وکان سبب وفاتها ان قنفذا مولی عمر لکزها بنعل السیف بامره، فاسقطت محسنا و مرضت من ذلک مرضا شدیدا، ولم تدع احدا ممن آذاها یدخل علیها؛فاطمه (سلام الله علیها) در روز سه شنبه، سوم جمادی الثانی سال یازدهم هجری رحلت کرد و سبب وفات او آن بود که قنفذ ـ غلام عمر و به فرمان اوـ فاطمه (سلام الله علیها) را با غلاف شمشیر مضروب ساخت و موجب سقط محسن شد و پس از آن به مریضی شدیدی دچار گشت و هیچ یک از کسانی که او را آزرده بودند را اجازه نداد به ملاقاتش بیایند.
طبری شیعی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص۱۳۴.
تاریخ ولادت و وفات پیامبر و زمان هجرت ایشان به مدینه، از جمله مباحثی است که در اصول کافی از آنها یاد شده است. البته این تاریخ ها را کلینی در بعضی از ابواب، به نقل از دیگران و در بعضی از ابواب، طبق قول خود ذکر کرده است، از جمله اینکه بدون نقل روایتی، درباره میلاد پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) گفته اند: «ولد فی الثانی عشر من شهر ربیع الاول». عامه هم همین روز را میلاد پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) و همچنین روز رسیدن پیغمبر اکرم به قبا دانسته اند که ظاهراً در روز رسیدن به قبا اختلافی نیست.هیچ منبعی برای ۲۸ صفر به عنوان روز درگذشت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) ـ به رغم شهرتی که در مجالس و محافل پیدا کرده ـ جز کلام مرحوم شیخ مفید در ارشاد وجود ندارد. و این در حالی است که مرحوم شیخ مفید هم بدون استناد به هیچ منبعی ۲۸ صفر را وفات پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) دانسته است.
مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۱۸۹.
مسئله دیگری که قابل بررسی است این است که هجوم به خانه فاطمه (سلام الله علیها) آیا بلافاصله بعد از رحلت پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) ـ حال تاریخ درگذشت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) ۲۸ صفر باشد یا دوم ربیع الاول که مختار بنده است ـ بوده تا بر اساس حدس و تخمین و قیاس نیز نتیجه بگیریم که در ماه ربیع الاول شهادت محسن بن علی رخ داده است.در مجالس و محافل به گونه ای گفته می شود که گویا این اتفاقات پس از درگذشت پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) و پشت سر هم پیش آمده و گاهی هم در مراثی برخی از شعرای شیعه، مخصوصاً مرثیه هایی که به بعضی از شعرا یا علما منسوب است، مثل مرحوم شیخ صالح کواز حلی و امثال او به صورت متوالی ذکر شده است.
← اشعار صالح کواز حلی
...
wikifeqh: تاریخ_حمله_به_خانه_حضرت_زهرا