تبتل

[ویکی فقه] تَبَتُّل، اصطلاحی در حدیث و عرفان است.
تبتل، مأخوذ از آیه «...و تَبَتَّل اِلَیْهِ تبتیلاً» است. این واژه مصدر باب تَفعُّل و از مادّه ب ت ل به معنای قطع کردن، جدا کردن و ممتاز ساختن است. احتمالاً اصل این واژه سُریانی، و به معنای خود را وقف خدا کردن به شیوه رهبانی است.
← لقب حضرت فاطمه
در قرآن کریم تبتّل یک بار به کار رفته است و بسیاری از مفسران آن را اخلاص در دعا یا در عبادت معنا کرده اند. برخی مفسران نیز معانی دیگری ذکر کرده اند، از جمله توکل، رها کردن دنیا، جلب کردن رضای خدا و انقطاع از غیر حق برای طاعت و عبادت.
← معنای تبتل از نگاه فخررازی
انصاری تبتّل را بعد از مقام «وَرَع » و قبل از «رَجاء» و به معنای انقطاع کلی و تجرید از ماسِوَی اللّه آورده است.
← مقام تبتل از مقامات ابتدایی سیر و سلوک
...

[ویکی الکتاب] معنی تَبَتَّلْ: خالص گردان - از غیر (او) قطع امید کن
ریشه کلمه:
بتل (۲ بار)

«تَبَتَّلْ» از مادّه «بَتْل» (بر وزن حتم) در اصل به معنای «انقطاع» است، و لذا به مریم «بتول» گفته شده; چرا که هیچ همسری برای خود انتخاب نکرده بود، و اگر به بانوی اسلام، فاطمه زهرا(علیها السلام) نیز «بتول» گفته می شود، به خاطر آن است که او از زنان عصر خود از نظر اعمال، رفتار و معرفت جدا و برتر، و به حالت انقطاع الی اللّه رسیده بود. به هر حال «تَبَتُّلْ» آن است که انسان با تمام قلبش متوجّه خدا گردد، از ما سوی اللّه منقطع شود، و اعمالش را فقط به خاطر او به جا آورد و غرق در اخلاص گردد.
بریدن. اخلاص. نام پروردگارت را یاد کن و به سوی او اخلاص کن اخلاص کامل، منظور بریدن از هوای نفس و خود را به خدا مخصوص کردن است، گویند: فلانی پیوسته است، در نهایه و مفردات هست که رسول خدا «صلی اللّه علیه و آله و سلم» فرمود «لا رُهْبا نِیَّةَ وَ لا تَبَّتذلَ فِی الْاِسْلامِ» یعنی: در اسلام رهبانیت و بریدن از نکاح نیست. در قاموس گوید: بتول صفت فاطمه «علیه السلام» سیده زنان جهان است، زیرا از زنان زمان خود و زنان امّت، در فضل و دین و حسب بریده و ممتاز بود.

[ویکی فقه] تبتل (قرآن). «تبتل» به معنای انقطاع الی الله در عبادت و نیت است.
لزوم تبتل و توجه کامل به خدا انقطاع از دیگران، برای رهبران جامعه اسلامی.واذکر اسم ربک وتبتل الیه تبتیلا. «و نام پروردگار خود را یاد کن و تنها به او بپرداز.» از این جهت که خداوند از پیامبرش ـ که رهبر جامعه اسلامی است ـ چنین توجهی به خویش و منقطع شدن از غیر او را خواسته، پس چنین امری از همه رهبران جامعه اسلامی نیز مطلوب است.
← مراد از تبتل به سوی خدا
یاد خدا، تبتل و انقطاع از غیر او توام با توسعه زندگی مادی، از سفارشهای قرآن است:ان لک فی النهار سبحا طویلا «(و) تو را در روز آمد و شدی دراز است.» واذکر اسم ربک و تبتل الیه تبتیلا. «نام پروردگار خود را یاد کن و تنها به او بپرداز.» «سبحا» در آیه شریفه به معنای فعالیت، عمل و انجام دادن کار برای رفع نیازهای زندگی است.یعنی ای پیامبر، چون مشغله روزانه ات زیاد است،شب، وقت فراغت قلب برای تذکر و یاد خداوند و قرائت قرآن است.پس مقداری از شب را برای عبادت قرار بده تا بهره خویش را از خیر دنیا و آخرت برگیری.
← دیدگاه تفسیر المیزان
توجه کامل به پروردگار و انقطاع از غیر او، توصیه خداوند به پیامبر -صلی الله علیه و آله وسلّم- در سوره مزمل است :واذکر اسم ربک وتبتل الیه تبتیلا. «و نام پروردگار خود را یاد کن و تنها به او بپرداز.»
← دیدگاه تفسیر المیزان
...

تَبَتُّل
(در لغت به معنی بریدن، قطع کردن) در اصطلاح عرفان به معنیِ انقطاعِ کلی سالک از ماسوی الله و اتصال به خداوند، و توجه تامّ به او. بدیهی است که سالک، در هر منزلی باشد، آثار این منزل را با خود به همراه دارد. از این روست که اینان، از تبتّل عوام، تبتّل مریدان، و تبتّل واصلان یاد کرده اند. در این سومین قسم، متبتّل می باید آن چنان متوجه مقصود و مستغرق در آن باشد که حتی از مقام تبتّل خود نیز غافل شود.