تذکره نویسی فارسی

[ویکی فقه] تا پیش از سده هفتم، سرگذشت شاعران و نمونه شعر آنان به طور پراکنده در برخی آثار تاریخی و جغرافیایی و ادبی، نظیر چهارمقاله نظامی عروضی (تألیف ح۵۵۰) و آثارالبلاد و اخبارالعباد زکریای قزوینی (متوفی ۶۸۲)، ذکر می شد.
در اوایل سده هفتم، محمد عوفی لباب الالباب را تألیف کرد که قدیمترین تذکره، مشتمل بر شرح حال شاعران، است.

نخستین کتابهای فارسی با عنوان تذکره
نخستین کتابهای فارسی که در عنوان آن ها کلمه تذکره ذکر شده ــ از جمله تذکرة الاولیاء عطار در شرح احوال اولیا و مشایخ تصوف و رساله آغاز وانجام معروف به تذکره تألیف نصیرالدین طوسی (متوفی ۶۷۲) در باره معاد ــ «تذکره» به مفهومی که بعد ها در ادب فارسی رایج شد (کتابی در شرح حال شاعران)، نبودند. قزوینی از کتابی با عنوان مناقب الشعراء تألیف موفق الدین ابوطاهر خاتونی، از رجال دوره محمد بن ملکشاه (متوفی ۵۱۱)، نام برده است که این اثر در دست نیست تا بتوان در باره آن داوری کرد، اما نجم الدین ابوبکر محمد راوندی ، از نویسندگان اواخر قرن ششم، آن را مرقّع گونه ای دانسته است. اشاره دولتشاه سمرقندی در تذکرة الشعراء (تألیف ۸۹۲) به این کتاب، نشان می دهد که مناقب الشعراء دست کم تا قرن نهم شناخته شده بوده است. پس از لباب الالباب، تذکرة الشعراء سرمشق تذکره نویسان شد.

واژه تذکره در آثار محمدطاهر نصرآبادی
محمدطاهر نصرآبادی برای نخستین بار واژه تذکره را به معنای شرح حال شاعران در عنوان اثر خود، تذکره نصرآبادی (تألیف ۱۰۸۳ـ۱۰۹۰)، به کار برد. این تذکره مشتمل بر شرح حال شاعران و نمونه اشعار آنان است.

تذکره نویسی در دوره صفوی) و قاجار
...