تراویح

سپس از خانه بیرون تشریف آورد و مردم دوباره به ایشان اقتدا کردند. بدین گونه پیامبر چندین بار آنها را ترک می کرد و به خانه می رفت و دوباره تشریف می آورد و نماز اقامه می کرد.
امام جعفر می گوید که رسول اکرم فرمود که به غیر از رمضان در دیگر شبها بعد از نماز عشا نفل نخوانید.
ابی عبدالله علیه السلام قال: �کان رسول الله صلّی الله علیه وسلّم یزید فی صلاته فی شهر رمضان إذا صلی العتمه صلى بعدها یقوم الناس خلفه فیدخل ویدعهم، ثم یخرج أیضا فیجیئون ویقومون خلفه فیدخل ویدعهم مرارا� قال وقال: �لا تصل بعد العتمه فی غیر شهر رمضان�
( فروع کافی:۱/۳۹۶٫الاستبصارللشیخ طوسی:۲۳۱ـ۳۲٫ تهذیب الاحکام للشیخ طوسی:۱۳۰ـ۱۳۱ )
از روایات بالا معلوم می شود که در رمضان بعد از نماز عشا، نوافل را با جماعت می خواندند و در برخی روایات بیست ودو رکعت نفل نیز ثابت است. همین نوافل �نماز تراویح� است، البته با تفاوت در نام که اهل تشیع این نماز را �نفل� می گویند و اهل سنّت به آن �نماز تراویح� می گوییم.

از نظر شیعیان نماز تراویح، همان نماز وتر یا نماز تهجد ( در کل نماز نافله ) است که در ماه رمضان و غیر از آن مستحب و سنت است. شیعیان اعتقاد دارند که خواندن نماز مستحب به جماعت صحیح نیست.
=====
پس از این که در سال دوم هجری روزه رمضان فرض گردید آن حضرت صلی الله علیه وسلم به نماز در شب های رمضان ترغیب می داد. در اوایل پیامبر صلی الله علیه وسلم نماز تراویح را در مسجد و بصورت جماعت با اصحاب خود رضی الله عنهم برگزار می نمود ولی بعداً اصحاب پیامبر نماز را بصورت تنها و فرادی در مسجد برگزار می کردند. زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم می ترسیدند که با ادامه این روند یعنی برگزار نمودن منظم جماعات تراویح ، این امر برای اصحابشان پیش بیاید که نماز تراویح فرض است در حالیکه نماز تراویح فرض نیست و سنت است. لذا پیامبر صلی الله علیه وسلم بعضی از شبها را جماعت می خواند و بعضی دیگر در منزل می خواندند و به مسجد نمی رفتند و جماعت برگزار نمی شد و هرکدام از اصحاب تنهایی نماز تراویح را می خواندند.
در زمان خلافت ابوبکر صدیق نماز تراویح طبق روال سابق ادا شد؛ یعنی در مسجد نبوی پراکنده و در جماعت های متعدد خوانده می شد. همچنین بسیاری دیگر از اصحاب کرام در خانه های خود به صورت انفرادی آن را می خواندند.
در زمان خلافت عمر فاروق اعظم رضی الله عنه در سال 14 هجری نماز تراویح ساماندهی شد و به صورت اجتماعی برگزار گردید.
درباره چگونگی شکل گیری این ابتکار، عبدالرحمن بن عبدالقاری می گوید: یک بار همراه حضرت فاروق اعظم به مسجدالنبی رفتم، دیدیم مردم به خواندن نماز مشغول اند؛ برخی تنها و برخی دیگر پشت سر یک قاری ایستاده اند. حضرت عمر فرمود: اگر همه ی مردم را پشت سر یک قاری جمع کنیم بهتر خواهد بود. اینجا بود که حضرت عمر فاروق مردم را پشت سر حضرت ابی بن کعب جمع فرمود. وقتی شب بعد به مسجد آمد دید همه ی مردم در صف واحد پشت سر یک امام مشغول ادای نماز تراویح هستند، آنگاه فرمود: �نعمت البدعة هذه�؛ [مشکاة، ص: 115، باب قیام شهر رمضان، به حواله بخاری] چه روش خوبی است.
حضرت امیرالمومنین علی مرتضی رضی الله عنه آن را سنت را ادامه داد نه تنها آن را رد نکرد، بلکه از او نقل شده است که فرمود: خداوند قبر عمر فاروق را منور فرماید همان گونه که مساجد ما را به واسطه نماز تراویح منور ساخت.
حضرت علی و حضرت عباس رضی الله عنهما از بزرگان هاشمی و دیگر بزرگان صحابه کرام در این نماز شرکت کرده اند.
====
ابن عباس: �أن رسول الله کان یصلی فی رمضان عشرین رکعة و یوتر بثلاث� [مصنف ابن أبی شیبة 2/ 394، کم صلی فی رمضان من رکعة، چاپ هند]
عن مقسم عن ابن عباس قال: �کان رسول الله یصلی فی رمضان عشرین رکعة و یوتر بثلاث� [منتخب مسند عبد بن حمید، ص: 218 ( 653 ) ، چاپ بیروت/ مجمع الزوائد، نورالدین هیثمی 3/ 172، به حواله معجم طبرانی کبیر و اوسط. در این روایت ابو شیبه ابراهیم ضعیف است. ]
این حدیث تصریح می کند که رسول خدا بیست رکعت نماز تراویح علاوه بر سه رکعت وتر اداء نموده است.
دلیل روایت کردن حضرت ابن عباس که نوجوانی بیش نبوده به جای اصحاب بزرگ این است که حضرت ام المومنین میمونه بنت حارث خاله ی ایشان یکی از ازواج مُطَهَّرات است. حضرت عبدالله بن عباس بارها به خانه حضرت ام المومنین میمونه می آمد و شب ها در کنار خاله اش استراحت می کرد. وقتی رسول خدا به خانه حضرت ام المؤمنین میمونه تشریف می آورد و نماز می خواند. حضرت ابن عباس ایشان را مشاهده نموده است.
منابع:
صحیم ابن خزیمة 3/ 339، باب إمامة القاری/ صحیح ابن حبان 5/ 107، فضل فی التروایح ( 2532 ) / ابوداود 1/ 202، باب قیام شهر رمضان

قیام رمضان از بزرگترین عباداتی است که بنده در این ماه می تواند با آن به خداوند نزدیک شود.
حافظ ابن رجب ـ رحمه الله ـ می گوید: بدان که برای مومن در ماه رمضان دو جهاد با نفس یکجا می گردد: جهادی در روز با روزه، و جهادی دیگر در شب با نماز، پس هر که این دو جهاد را یکجا نماید پاداش خود را بدون حساب دریافت خواهد داشت.
همینطور برخی احادیث به طور خاص درباره ی قیام رمضان و بیان فضیلت آن وارد شده، از جمله:
حدیثی که بخاری ( ۳۷ ) و مسلم ( ۷۵۹ ) از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت کرده اند که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمودند: هر که رمضان را از روی ایمان و احتساب به نماز ایستد گناهان گذشته اش آمرزیده می شود.
هر که رمضان را به نماز ایستد یعنی شب های آن را نماز گزارد.
از روی ایمان یعنی باور به وعده ی الله و ثواب وی.
و احتساب یعنی از روی درخواست اجر وی نه هدف دیگری مانند ریا یا مانند آن.
گناهان گذشته اش آمرزیده می شود ابن منذر قطعا این را شامل گناهان کبیره و صغیره می داند، اما نووی می گوید: آنچه نزد فقها معروف است این است که این خاص به مغفرت گناهان صغیره است نه کبیره. برخی گفته اند: جایز است که در صورت نبودن صغایر از گناهان کبیره کم کند. ( فتح الباری )
=======
شایسته است مومن در ده شب پایانی رمضان بیش از دیگر اوقات برای عبادت تلاش کند زیرا شب قدر که خداوند آن را بهتر از هزار ماه می داند در این شب ها واقع است.
در فضیلت قیام این شب، پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ می فرماید: هر که شب قدر را از روی ایمان و احتساب به نماز ایستد گناهان گذشته اش آمرزیده می شود بخاری ( ۱۷۶۸ ) و مسلم ( ۱۲۶۸ ) .
به همین سبب رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ در ده شب پایانی تلاشی می کرد که در دیگر اوقات نمی کرد به روایت مسلم ( ۱۱۷۵ ) .
بخاری ( ۲۰۲۴ ) و مسلم ( ۱۱۷۴ ) از عائشه ـ رضی الله عنها ـ روایت کرده اند که گفت: هرگاه ده شب [پایان رمضان] فرا می رسید، پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ ازار خود را می بست و شبش را زنده نگه می داشت و خانواده اش را [برای عبادت] بیدار می کرد.
منظور از بستن ازار کنایه از تلاش در عبادت است، و برخی گفته اند این کنایه از دوری از زنان است و احتمال دارد هر دو معنی مورد نظر باشد.
شبش را زنده نگه می داشت یعنی در طاعت پرورگار با نماز و دیگر عبادات.
امام نووی ـ رحمه الله ـ می گوید:
از این حدیث دانسته می شود که افزودن بر عبادت در ده شب پایان رمضان مستحب است و شب زنده داری آن با عبادات نیز مستحب است.
==========
شایسته است که مومن تلاش کند این نماز را به جماعت برپا بدارد و تا پایان نماز با امام باقی بماند زیرا در این صورت ثواب نماز یک شب کامل را به دست خواهد آورد اگرچه بخش کمی از شب را نماز بگزارد و الله متعال دارای فضلی بس عظیم است.
امام نووی ـ رحمه الله ـ می گوید:
علما بر استحباب نماز تراویح متفق هستند و در این اختلاف دارند که کدام بهتر است؟ اینکه در خانه اش نماز بگزارد یا در مسجد به جماعت؟ شافعی و جمهور اصحاب وی و ابوحنیفه و احمد و برخی از مالکیان و دیگران گفته اند بهتر آن است که آن را به جماعت ادا کنند چنانکه عمر بن الخطاب و صحابه ـ رضی الله عنهم ـ انجام دادند و کار مسلمانان تا امروز بر همین روش ادامه داشته اشت.
ترمذی ( ۸۰۶ ) از ابوذر روایت کرده که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمودند: هر که همراه با امام به نماز ایستد تا آنکه امام [نماز را] به پایان رساند، برایش نماز یک شب نوشته می شود آلبانی در صحیح سنن ترمذی این روایت را صحیح دانسته است.

نمازها تلاوت کنند تا در پایان ماه رمضان، قرآن ختم شود. نماز تراویح بیست رکعت است اما پس از هر دو رکعت سلام داده می شود، که پس از هر چهار رکعت استراحت ( ترویحه ) انجام می شود و از این رو آن را نماز تراویح می نامند. ترویحه، وقفه کوتاهی است که از آن برای خواندن دعا یا اذکار استفاده می شود. نماز تراویح در مساجد اهل سنت در کشورهای مختلف برگزار می شود. هر ساله در ماه رمضان جمعیت بسیاری برای شرکت در نماز تراویح مسجدالحرام در مکه و مسجد نبوی در مدینه جمع می شوند.