ترتیب ضروب اشکال

[ویکی فقه] ترتیب ضروب اشکال، از اصطلاحات منطقی بوده و به تعیین رتبه و تقدم و تأخر ضروب منتج هر یک از اَشکال اربعه، اطلاق می گردد.
ضروب منتج اَشکال اربعه قیاس اقترانی از حیث رتبه و شرافت در یک مرتبه نیستند، و ملاک ترتیب و شماره ردیف هر یک از ضروب، جایگاه ضرب مذکور از حیث رتبه و شرافت آن است.
تعیین رتبه ضروب
برای تعیین رتبه و ردیف ضروب، در سه شکل اول از اَشکال اربعه، به نتایج آنها نظر می شود و بر اساس شرافت و رتبه نتیجه قیاس از میان محصورات اربعه، رتبه هر ضرب معلوم می شود. محصورات اربعه از حیث شرافت و منزلت، به ترتیب عبارتند از: موجبه کلیه، سالبه کلیه، موجبه جزئیه و سالبه جزئیه. بنابراین، مثلاً ضربی که منتج موجبه کلیه است از ضروبی که منتج سایر محصورات اربعه هستند اشرف بوده و از حیث ترتیب ضروب، مقدّم می شود.
یادآوری
اگر نتیجه دو یا چند ضرب از حیث شرافت و خسّت یکسان بود، ضربی مقدّم است که با شکل اول در یک یا هر دو مقدمه مشترک باشد. و اگر در این ویژگی هم یکسان بودند، چند صورت پیدا می کند:۱. هر دو ضرب با شکل اول در هر دو مقدمه صغرا و کبرا اشتراک دارند؛ ملاک تقدم و تأخر در این صورت، وضعیت صغرا و کبرای خودِ این ضروب از حیث شرافت و خسّت است.۲. هر دو ضرب با شکل اول در مقدمه ای مشابه (هر دو در صغرا یا در کبرا) اشتراک دارند؛ ملاک تقدم و تأخر در این صورت مثل مورد اول است.۳. یک ضرب، در صغرا با شکل اول اشتراک داشته و ضرب دیگر در کبرا؛ ضربی که در صغرا با شکل اول اشتراک دارد مقدم است.
تعیین رتبه در شکل چهارم
...