تصوف در نیشابور

نیشابور از سدهٔ سوم تا ششم قمری از مراکز تصوف در اسلام به شمار می رفته است. بیشتر صوفیان و مشایخ صوفیه در نیشابور اهل سنت و پیروی مذهب شافعی بودند. تصوف مشایخ صوفیه در نیشابور که پیروان زیادی داشتند به سنّت صوفیانه نیشابوری معروف است. نخستین بار در نیشابور محمد سلمی نیشابوری تاریخ صوفیان را نوشت ( در در سدهٔ چهارم و پنجم هجری قمری ) . فرقه صوفیه ملامتیه از این منطقه نشات گرفت. مشهورترین صوفیان نیشابور عطار نیشابوری و ابوسعید ابوالخیر است. بسیاری از صوفیان نیشابوری شاعر و دانشمند نیز بوده اند.
تاریخ تصوف در نیشابور با شروع فعالیت خانقاه عمرو بن سلم شروع و با حاجی بکتاش ولی به پایان می رسد.
نیشابور مرکز فعالیت صوفیان بزرگی بوده است. از جمله:
• یحیی بن معاذ
• ابوحمزه خراسانی
• عمرو بن سلم
• ابوعثمان حیری
• حمدون قصار
• ابن منازل
• احمد بن حرب
• سعید بن سلام مغربی
• ابوسعید ابوالخیر
• مرتعش نیشابوری
• ابوحامد محمد غزالی
• عطار نیشابوری
• ابوعلی دقاق
• حاجی بکتاش ولی
در بین چهره های صوفیان در نیشابور زنان نامداری نیز بوده اند:
• فاطمه نیشابوری
• پسنده نیشابوری
• شطیطه نیشابوری
• عایشه بنت احمد صفار
در تاریخ نیشابور ذکر شده است که در زمانی که علی بن موسی الرضا در نیشابور سکونت داشته مناظره هایی با صوفیان داشته است. [ ۱] [ ۲] [ ۳] مذهب صوفیان نیشابور در طول تاریخ تغییر کرده است:
• مذهب کرامیه ( به پیشوائی محمدبن کرام، متوفی ۲۵۵ )
• بکتاشیه
• ملامتیه
• مذهب صوفیه ( به پیشوایی بایزید بسطامی ( متوفی ۲۶۱ )
• مذهب اصحاب فتوّت ( به سرکردگی نوح عیار نیشابوری نیمه دوم قرن سوم ) .