[ویکی فقه] این کتاب یکی از آثار پر ارج ملامحسن فیض کاشانی است که بیشتر با جنبه روایی و نقلی نگاشته شده است و به علت اختصار و جامعیت، در اعصار مختلف مورد توجه و عنایت قرار گرفته است.مرحوم فیض در تفسیر خود سعی کرده است، تفسیری پیراسته از اندیشه های گوناگون عرضه کند.
تفسیر صافی همواره مورد بهره برداری دانش پژوهان قرار گرفته است; حتی در گذشته متن درسی طلاب حوزه علمیه بوده است. ویژگی مهم این تفسیر در دو جهت است. نخست، بهره گیری از روایات در تفسیر آیات به شکل گسترده و نقد و ارزیابی این روایات در دلالت بر آیه و جنبه های مختلف آن. دوم، استفاده از نکات ادبی و بلاغی. وی در این زمینه، از متن عبارات بیضاوی استفاده می کند و گاه بدون افزودن یک کلمه همان عبارات او را در شرح کلمات و تفسیر آیه می آورد. گذشته از این، تفسیر صافی یکی از تفاسیر ممتاز فرهنگ شیعی به حساب می آید و دیدگاه امامیه را به طور گسترده شرح می دهد و به درستی به آن استدلال می کند و هر جا که شبهه ای باشد، پاسخ می دهد. فیض در آغاز تفسیر خود مقدمه ای نگاشته و به انگیزه تألیف خود اشاره کرده و دلیل بهره گیری از روایات را برشمرده است.
انگیزه تألیف
مؤلف تفسیر را با مقدمه ای آغاز می کند و ضمن آن، از جریان تفسیر نگاری و زمینه های تفاسیر نوشته شده، در فرهنگ اسلامی سخن می گوید. پس از آن به انواع تفسیر نگاری اشاره ای دارد و اعتراضی به تفسیر نگاری، بدون توجه به اهل بیت «ع» و تعالیم آن بزرگواران می کند، و از تفاسیری سخن به میان می آورد که با روایات و اخبار، قرآن را تفسیر کرده اند و یادآوری می کند که این گونه تفاسیر نیز از کاستی ها و ناهنجاری ها بدور نیستند، این گونه تفاسیر یا کامل نیستند، یا تفسیر تمام آیات را ندارند، برخی نیز سرشارند از اخبار ضعیف، و در برخی دیگر روایاتی آمده، بی ارتباط با موضوع، بدون تدوینی شایسته و ترتیبی زیبا.افزون بر این ها، در این گونه تفاسیر، روایاتی راه یافته است، که مشتمل بر تاویلاتی است، نفرت زا و مطالبی باطل؛ همانند نسبت عصیان و سفاهت به انبیاء و بالاخره در این مجموعه ها، گاه روایات، به ظاهر متضادند و مفسران هیچ گونه تلاشی، برای رفع تضاد از این ظواهر بکار نبسته اند، مرحوم فیض بعد از این مطالب می فرماید: «به هر حال من تاکنون، در میان تفاسیر، با همه گستردگی تعداد آنها، تفسیری مهذب و پیراسته از ناهنجاری ها با بیانی کافی که تشنگان را سیراب کند، نیافته ام و امیدوارم این تفسیر، همانی باشد که انتظار می رود، تفسیری که مطالب و روایات صحیح را از روایات کدر و ناصاف، تمیز دهد، از مفسری که با شناخت متن احادیث، پی به صحت و ضعف آن، برد نه با شناخت اسانید، مفسری که علم را از خداوند گرفته باشد، نه از اسانید روایات، مفسری که توانایی شکافتن روایات و تجزیه و تحلیل آنها را داشته باشد و با این توان، روایات صاف را از روایات غبار اندود، باز شناساند و از دل روایات اهل بیت «ع» مطالب مناسب فهم اهل زمانش را، استخراج و بیان نماید و زوائد را به دور افکند تا ابهام و تضاد و تناقض که موهن روایات است، از آنها زدوده گردد.
روش مفسر
روشن شد که انگیزه مصنف، ارائه تفسیری برگرفته از بیانات صاف و ناب اهل بیت «ع» می باشد که به تناسب علم و فهم اهل زمان خود گلچین شده و با بیانی شیوا و مدد گرفته از هدایت الهی، آیات قرآن را تبیین و تفسیر نماید. اما به طور طبیعی، برای بیان وجوه دیگر قرآن در لغت، قرائت، شان نزول و... ، باید از خود اظهار نظر کند و از سخنان دیگران نیز بهره برد، در نتیجه تفسیر به گونه ای رنگ اجتهاد و نظر را نیز به خود گرفته، آینده ای از روایت و درایت گشته است.
گزارش محتوا
...
تفسیر صافی همواره مورد بهره برداری دانش پژوهان قرار گرفته است; حتی در گذشته متن درسی طلاب حوزه علمیه بوده است. ویژگی مهم این تفسیر در دو جهت است. نخست، بهره گیری از روایات در تفسیر آیات به شکل گسترده و نقد و ارزیابی این روایات در دلالت بر آیه و جنبه های مختلف آن. دوم، استفاده از نکات ادبی و بلاغی. وی در این زمینه، از متن عبارات بیضاوی استفاده می کند و گاه بدون افزودن یک کلمه همان عبارات او را در شرح کلمات و تفسیر آیه می آورد. گذشته از این، تفسیر صافی یکی از تفاسیر ممتاز فرهنگ شیعی به حساب می آید و دیدگاه امامیه را به طور گسترده شرح می دهد و به درستی به آن استدلال می کند و هر جا که شبهه ای باشد، پاسخ می دهد. فیض در آغاز تفسیر خود مقدمه ای نگاشته و به انگیزه تألیف خود اشاره کرده و دلیل بهره گیری از روایات را برشمرده است.
انگیزه تألیف
مؤلف تفسیر را با مقدمه ای آغاز می کند و ضمن آن، از جریان تفسیر نگاری و زمینه های تفاسیر نوشته شده، در فرهنگ اسلامی سخن می گوید. پس از آن به انواع تفسیر نگاری اشاره ای دارد و اعتراضی به تفسیر نگاری، بدون توجه به اهل بیت «ع» و تعالیم آن بزرگواران می کند، و از تفاسیری سخن به میان می آورد که با روایات و اخبار، قرآن را تفسیر کرده اند و یادآوری می کند که این گونه تفاسیر نیز از کاستی ها و ناهنجاری ها بدور نیستند، این گونه تفاسیر یا کامل نیستند، یا تفسیر تمام آیات را ندارند، برخی نیز سرشارند از اخبار ضعیف، و در برخی دیگر روایاتی آمده، بی ارتباط با موضوع، بدون تدوینی شایسته و ترتیبی زیبا.افزون بر این ها، در این گونه تفاسیر، روایاتی راه یافته است، که مشتمل بر تاویلاتی است، نفرت زا و مطالبی باطل؛ همانند نسبت عصیان و سفاهت به انبیاء و بالاخره در این مجموعه ها، گاه روایات، به ظاهر متضادند و مفسران هیچ گونه تلاشی، برای رفع تضاد از این ظواهر بکار نبسته اند، مرحوم فیض بعد از این مطالب می فرماید: «به هر حال من تاکنون، در میان تفاسیر، با همه گستردگی تعداد آنها، تفسیری مهذب و پیراسته از ناهنجاری ها با بیانی کافی که تشنگان را سیراب کند، نیافته ام و امیدوارم این تفسیر، همانی باشد که انتظار می رود، تفسیری که مطالب و روایات صحیح را از روایات کدر و ناصاف، تمیز دهد، از مفسری که با شناخت متن احادیث، پی به صحت و ضعف آن، برد نه با شناخت اسانید، مفسری که علم را از خداوند گرفته باشد، نه از اسانید روایات، مفسری که توانایی شکافتن روایات و تجزیه و تحلیل آنها را داشته باشد و با این توان، روایات صاف را از روایات غبار اندود، باز شناساند و از دل روایات اهل بیت «ع» مطالب مناسب فهم اهل زمانش را، استخراج و بیان نماید و زوائد را به دور افکند تا ابهام و تضاد و تناقض که موهن روایات است، از آنها زدوده گردد.
روش مفسر
روشن شد که انگیزه مصنف، ارائه تفسیری برگرفته از بیانات صاف و ناب اهل بیت «ع» می باشد که به تناسب علم و فهم اهل زمان خود گلچین شده و با بیانی شیوا و مدد گرفته از هدایت الهی، آیات قرآن را تبیین و تفسیر نماید. اما به طور طبیعی، برای بیان وجوه دیگر قرآن در لغت، قرائت، شان نزول و... ، باید از خود اظهار نظر کند و از سخنان دیگران نیز بهره برد، در نتیجه تفسیر به گونه ای رنگ اجتهاد و نظر را نیز به خود گرفته، آینده ای از روایت و درایت گشته است.
گزارش محتوا
...
wikifeqh: تفسیر_صافی
[ویکی اهل البیت] محمد بن مرتضی مشهور به ملامحسن فیض کاشانی.(م 1091 ق)
وی یکی از حلقه های دانش، معرفت و عرفان قرن یازدهم است که بیش از دویست اثر در رشته های گوناگون از خود برجای گذاشته است. وی، متولد در کاشان و متوفا در همان جا است. پدرش کتابخانه بزرگی در کاشان داشت و خود و فرزندانش، همگی در دانش های زمان خود صاحب نظر شدند.
ملا محسن پس از طی مقدمات به شیراز رفت و از محضر دو استاد بزرگ عهد خود، سید ماجد صادقی بحرانی و صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، بهره جست و به خصوص نزد استاد اخیر، ملاصدرا تقرب بسیار داشت و به شرف دامادی وی نیز رسید و به فرمان او عنوان قلمی «فیض» را برگزید. همچنین از محضر خلیل قزوینی و محمدصالح مازندرانی نیز کسب علم نمود و در حکمت دنباله رو شیوه استاد و در عرفان بسیار متمایل به اندیشه های محی الدین عربی بود که به سبب همین طرز تفکر بسیار مورد سرزنش قشریان واقع شد.
سید ماجد، شیخ بها، ملا صالح مازندرانی، ملاصدرا، ملا محمدطاهر قمی، ملا خلیل و دیگران.
شافی، مختصر وافی، نوادر الاخبار، تکمله وافی، کتاب علم الیقین، کتاب انوار الحکمه، انوار والاسرار، کتاب الانصاف و... حجة البیضاء و غیره.
تفسیر صافی همواره مورد بهره برداری دانش پژوهان قرار گرفته است؛ حتی در گذشته متن درسی طلاب حوزه علمیه بوده است. ویژگی مهم این تفسیر در دو جهت است. نخست، بهره گیری از روایات در تفسیر آیات به شکل گسترده و نقد و ارزیابی این روایات در دلالت بر آیه و جنبه های مختلف آن. دوم، استفاده از نکات ادبی و بلاغی.
وی در این زمینه، از متن عبارات بیضاوی استفاده می کند و گاه بدون افزودن یک کلمه همان عبارات او را در شرح کلمات و تفسیر آیه می آورد. گذشته از این، تفسیر صافی یکی از تفاسیر ممتاز فرهنگ شیعی به حساب می آید و دیدگاه امامیه را به طور گسترده شرح می دهد و به درستی آن استدلال می کند و هر جا که شبهه ای باشد، پاسخ می دهد. فیض در آغاز تفسیر خود مقدمه ای نگاشته و به انگیزه تألیف خود اشاره کرده و دلیل بهره گیری از روایات را برشمرده است.
مرحوم فیض مطالب غیر روایی خود را در شأن نزول، لغت، قرائت، و اعراب آیات غالبا از تفسیر بیضاوی اخذ کرده است، و این شیوه ای است که خود در مقدمه دوازدهم، اشاره به آن نموده بود.( البته بدون نام بردن از تفسیری خاص) در تطبیق اجمالی مطالب غیر روائی تفسیر صافی با تفسیر بیضاوی که با مقایسه سه قسمت از ابتدا، وسط، و انتهای هر جلد، به میزان حدود 10 آیه در هر مورد و آیات پراکنده دیگر از هر جلد، صورت گرفت، به راحتی می توان تخمین حضرت آیت اللّه استادی که فرموده اند« 90 درصد جملات تفسیر صافی از بیضاوی است».( منظور مطالب غیر روائی است.) را پذیرفت، بلکه می توان گفت بیش از 90 درصد.
وی یکی از حلقه های دانش، معرفت و عرفان قرن یازدهم است که بیش از دویست اثر در رشته های گوناگون از خود برجای گذاشته است. وی، متولد در کاشان و متوفا در همان جا است. پدرش کتابخانه بزرگی در کاشان داشت و خود و فرزندانش، همگی در دانش های زمان خود صاحب نظر شدند.
ملا محسن پس از طی مقدمات به شیراز رفت و از محضر دو استاد بزرگ عهد خود، سید ماجد صادقی بحرانی و صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، بهره جست و به خصوص نزد استاد اخیر، ملاصدرا تقرب بسیار داشت و به شرف دامادی وی نیز رسید و به فرمان او عنوان قلمی «فیض» را برگزید. همچنین از محضر خلیل قزوینی و محمدصالح مازندرانی نیز کسب علم نمود و در حکمت دنباله رو شیوه استاد و در عرفان بسیار متمایل به اندیشه های محی الدین عربی بود که به سبب همین طرز تفکر بسیار مورد سرزنش قشریان واقع شد.
سید ماجد، شیخ بها، ملا صالح مازندرانی، ملاصدرا، ملا محمدطاهر قمی، ملا خلیل و دیگران.
شافی، مختصر وافی، نوادر الاخبار، تکمله وافی، کتاب علم الیقین، کتاب انوار الحکمه، انوار والاسرار، کتاب الانصاف و... حجة البیضاء و غیره.
تفسیر صافی همواره مورد بهره برداری دانش پژوهان قرار گرفته است؛ حتی در گذشته متن درسی طلاب حوزه علمیه بوده است. ویژگی مهم این تفسیر در دو جهت است. نخست، بهره گیری از روایات در تفسیر آیات به شکل گسترده و نقد و ارزیابی این روایات در دلالت بر آیه و جنبه های مختلف آن. دوم، استفاده از نکات ادبی و بلاغی.
وی در این زمینه، از متن عبارات بیضاوی استفاده می کند و گاه بدون افزودن یک کلمه همان عبارات او را در شرح کلمات و تفسیر آیه می آورد. گذشته از این، تفسیر صافی یکی از تفاسیر ممتاز فرهنگ شیعی به حساب می آید و دیدگاه امامیه را به طور گسترده شرح می دهد و به درستی آن استدلال می کند و هر جا که شبهه ای باشد، پاسخ می دهد. فیض در آغاز تفسیر خود مقدمه ای نگاشته و به انگیزه تألیف خود اشاره کرده و دلیل بهره گیری از روایات را برشمرده است.
مرحوم فیض مطالب غیر روایی خود را در شأن نزول، لغت، قرائت، و اعراب آیات غالبا از تفسیر بیضاوی اخذ کرده است، و این شیوه ای است که خود در مقدمه دوازدهم، اشاره به آن نموده بود.( البته بدون نام بردن از تفسیری خاص) در تطبیق اجمالی مطالب غیر روائی تفسیر صافی با تفسیر بیضاوی که با مقایسه سه قسمت از ابتدا، وسط، و انتهای هر جلد، به میزان حدود 10 آیه در هر مورد و آیات پراکنده دیگر از هر جلد، صورت گرفت، به راحتی می توان تخمین حضرت آیت اللّه استادی که فرموده اند« 90 درصد جملات تفسیر صافی از بیضاوی است».( منظور مطالب غیر روائی است.) را پذیرفت، بلکه می توان گفت بیش از 90 درصد.
wikiahlb: تفسیر_صافی