تلخیص المحصل

دانشنامه اسلامی

[ویکی اهل البیت] ابوجعفر محمد بن محمد حسن طوسی، معروف به خواجه نصیرالدین طوسی (م 672 ق).
کتاب حاضر چنان که از اسمش پیدا است، تلخیص و تحلیل انتقادی کتاب المحصل افکار المتقدّمین والمتأخرین من العلماء والحکماء والمتکلمین نوشته فخرالدین محمد بن عمر رازی، معروف به امام فخر رازی (م 606 ق) است.
این کتاب مورد توجه دانشمندانی همچون: قطب الدین مصری شاگرد فخررازی، نجم الدین دبیران کاتبی قزوینی، ابن کمونه بغدادی، ابن خلدون تونسی و خواجه نصیرالدین طوسی قرار گرفته و برای آن شرح و حواشی و منتخبات و نقد و تلخیص نوشته اند.
خواجه در این تلخیص خواسته است هم پرده از روی دشواری های کتاب بردارد و هم خللی که در شبهات آن است، آشکار سازد.
کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی/ نویسنده: محمدرضا ضمیری

[ویکی نور] تلخیص المحصل، تلخیص و تحلیل انتقادی کتاب «محصل أفکار المتقدمین و المتأخرین» امام فخر رازی می باشد. کتاب المحصل مورد اهتمام علمایی؛ همچون قطب الدین مصری (شاگرد فخر رازی)، نجم الدین دبیران کاتبی قزوینی، ابن کمونه، ابن خلدون، عصام السفراینی، ابی حامد شبلی و خواجه نصیر طوسی بوده است، چنانکه بر این کتاب شرح و حاشیه نوشته اند.
خواجه نصیرالدین طوسی در مقدمۀ کتاب علت تألیف کتاب را این گونه بیان می کند: «در این زمان از کتب اصولی که بین مردم متداول است، جز کتاب محصل کتابی در دست نیست و آن نیز برخلاف نامش؛ مشتمل بر غث و سمین بسیار می باشد. خواستم که آن را از زوائد خالی و مهذب نمایم و آنچه بحث در آن واجب است، ذکر کنم. اگرچه عده ای از افاضل بر این کتاب شروحی نوشته اند و برای توضیح و تبیین مطالب آن جهد و کوشش فراوانی کرده اند، لیکن هیچ یک چنانکه باید موفق نگشته و از عهدۀ آن چنانکه قاعدۀ انصاف است، برنیامده اند».
در نام این کتاب اختلاف است، چنانکه ابن شاکر در کتاب فوات الوفیات از آن به تلخیص فی علم الکلام نام می برد و قاضی نور الله در مجالس المومنین شرح المحصل نامیده و صاحب کشف الحجب و الاستار تلخیص المحصل خوانده است و در نزد اکثر علماء به نقد المحصل مشهور است.
خواجه از تألیف این کتاب در سال 669ق فارغ گشته و آن را به علاءالدین عطاملک جوینی اهداء می کند.
کتاب به طور کلی به چهار رکن و هر رکن گاه به اقسام و مسائلی تقسیم می شود که در ذیل می آید:

دانشنامه آزاد فارسی

تَلخیص المُحَصَّل
(یا: نقدالمُحَصَّل) تألیف خواجه نصیرالدین طوسی، به عربی، در شرح کتاب المحصّل فخر رازی. بنابه گفتۀ طوسی، المحصّل رازی دارای شرح ها و حواشی گوناگونی بوده که بیشتر آن ها مراعات انصاف را نکرده اند و از این رو او بر آن شده است که در شرحی تازه آن را روشن کند و با انصاف تمام به بررسی گفتار رازی بپردازد. از مطالبی که طوسی در این اثر بدان پرداخته، نفی انتساب بداء به شیعه است که بعدها میرداماد آن را در نبراس الضیاء نقد کرده است. این اثر بارها به ضمیمۀ المحصّل در مصر، ایران و بیروت چاپ شده است.

پیشنهاد کاربران

بپرس